Juri Hoedemakers won met zijn masterscriptie de scriptieprijs van de Erasmusuniversiteit te Rotterdam. Zijn boek Gezocht: hofnar, is op de uitkomsten van die scriptie gebaseerd. Voor dit boek heeft Joeri via Voordekunst ruim € 8.ooo opgehaald via donaties.
Voor de scriptie heeft hij gekeken naar hoe het reflectievermogen van twintig bestuurders van zorgorganisaties in Nederland kon worden vergroot. Zijn belangrijkste conclusie is dat er altijd iemand anders nodig is om volledig te kunnen reflecteren. In dit onderzoek heeft hij de link gelegd tussen de rollen van de hofnar uit het verleden en een goed reflectievermogen van leiders.
De scriptie zelf heb ik niet gelezen, maar dit boek gaat dieper in op de rollen van de hofnar en legt verbinding met andere modellen. Achter in het boek staan allerlei reflectievragen die je jezelf dagelijks kunt stellen.
Conclusies:
- Er moet altijd expliciet tijd worden genomen of gecreëerd voor reflectie;
- Reflectie kan alleen worden toegepast op het verleden;
- Er is een actieve en een passieve reflectie. Actief doe je zelf reflectie, bij passieve reflectie gebruik je hulp voor reflectie.
Op sommige momenten heb ik het gevoel dat er veel dingen zijn toegevoegd die het boek voller maken, maar waardoor ik de kern van het verhaal verloor. Zo beschrijft Juri de zestien rollen van een hofnar, maar er zit overlap in enkele rollen. Juri introduceert daarnaast twee modellen, de Koningscirkel en de Hofnarcirkel. De Koningscirkel is gebaseerd op een bestaand model, waar hij twee elementen aan heeft toegevoegd vanuit zijn visie dat je de reflectie niet zelf kunt.
Bijzonder vind ik dat de hofnar in het verleden één persoon was, die de zestien rollen van Juri vervulde. Maar volgens de bestuurders uit het onderzoek van Juri kan een hofnar vandaag niet meer al die rollen uitvoeren en moeten ze worden uitgevoerd door meerdere personen. Terwijl deze bestuurders ook zeggen dat ze al aan reflectie doen. De kern van het onderzoek gaat over reflectie, maar niet alle rollen van de hofnar hebben met reflectie te maken.
De opzet van het boek en zijn bedrijf Drs. Hofnar is slim in elkaar gezet. De scriptieprijs heeft hij goed gebruikt om de aandacht voor zijn boek verder uit te breiden en zo regelmatig in het nieuws te komen, zoals de eerste hofnar bij AFAS.
Het boek bestaat uit de volgende drie delen:
- reflectie
- de hofnar
- de hofnar als praktische tool voor reflectie
Wat is reflectie?
In het onderzoek gebruikt Juri het reflectiemodel van Graham Gibbs uit Learning by Doing om uit te leggen waarom reflectie belangrijk is om te leren. Reflectie helpt je om betere besluiten te nemen en betere oordelen te vormen. Juri beschrijft bijvoorbeeld hoe in het leger oefeningen en missies achteraf worden geanalyseerd en beoordeeld. Dit zie je ook terug in het boek Krijgslessen voor managers, #boekencast afl 24, waarin Jaap Jan dieper ingaat op het ontstaan van het Duitse/Pruisische leger.
Als je reflectie ontwijkt dan loop je het risico om slechtere besluiten te nemen. Reflectie is dan ook een belangrijk onderdeel in het besluitenboek dat ik ontwikkelde om je besluitvormingsproces te veranderen.
Wie vergroot het reflectieve vermogen?
Juri stelt met zijn onderzoek dat je een ander nodig hebt om je reflectieve vermogen te vergroten. Bijzonder is dat de zorgbestuurders uit het onderzoek allemaal al actief met zelfreflectie bezig waren. Deze bestuurders laten zien dat je ook zelf aan reflectie kunt doen, zoals ik dat zelf ook doe.
Wanneer je bewust ruimte maakt voor reflectie en dat consequent herhaalt, wordt je reflectievermogen vergroot. Juri heeft allemaal verschillende mensen en functies genoemd die je reflectievermogen kunnen vergroten, zoals je kinderen. Kinderen wijzen je op het gedrag dat je vertoont waar ze zelf last van hebben. Juri noemt als een externe adviseur ook een goede vriend. De vraag is natuurlijk of je werkelijk luistert naar de reflectie van deze mensen wanneer je er niet om gevraagd hebt of dat je eerder in de verdediging schiet.
Op welke manier kun je het reflectieve vermogen vergroten?
Zelf schrijf ik wekelijks een reflectieverslag over mijn hardlopen en mijn werk als scheidsrechter in het voetbal, daarnaast houd ik dagelijks een dankbaarheidsboekje bij, en kijk ik wekelijks terug op de afgelopen week. Het is niet ingewikkeld om dit in je werk in te bouwen en zelf te doen. Wanneer je een extern persoon hiervoor inschakelt werkt dit waarschijnlijk wel beter, zeker voor mensen die moeite hebben met discipline. Ook om een blinde vlek te voorkomen (Johari-venster) is dit handig om te doen.
Voor reflectie is het goed om je kernkwaliteiten te kennen, zegt Juri. In dit deel van het boek noemt hij het kernkwadrantenmodel van Daniel Ofman. Andere manieren zijn intervisie en 360-gradenfeedback.
De zestien rollen van de hofnar
Dit zijn ze dan, de zestien rollen van de hofnar:
- Entertainer
- Adviseur / raadgever – scenariothinking
- Criticus – six thinking hats De Bono)
- Satiricus
- Spion
- Vertrouweling
- Bemiddelaar/buffer/schakel
- Flapuit
- Beste vriend en maatje
- Zondebok
- Coach/leraar
- Onderhandelaar
- Sfeerbewaarder
- Observeerder/toezichthouder
- Allesweter/encyclopedie
- Statussymbool
Juri koppelt deze rollen aan functies en mensen in het bedrijf rondom leidinggevenden. Telkens weer andere functies, terwijl de hofnar één persoon was die al deze rollen had.
Het verdwijnen van de hofnar
Er wordt hier niet veel verteld over het verdwijnen van de hofnar, het waarom en hoe, maar Juri geeft wel mooie voorbeelden van pogingen die de afgelopen decennia zijn gedaan om de functie weer in te voeren.
Juri concludeert dat er nog steeds behoefte is aan een hofnar.
De hofnar op de werkvloer
In dit hoofstuk heeft Juri het over het praktijkvoorbeeld bij Achmea, waarbij vier leiderspetten worden onderscheiden: de specialist, de leider, de manager en de coach. De meeste leiders hebben in de praktijk maar een beperkt aantal van deze petten. Juri koppelt hier de zestien rollen van de hofnar aan deze petten.
De hofnar als tool voor reflectie
Om de hofnar te laten terugkeren geeft Juri hem een rol in de reflectie binnen het bedrijfsleven. Daarop heeft hij een nieuwe reflectiemodel ontwikkeld met de actieve (Koningscirkel) en de passieve (Hofnarcirkel) variant.
Opvallende lessen uit het boek voor mij:
- Reflectie is belangrijk voor goede besluitvorming en ontwikkeling.
- Hulp zoeken bij reflectie helpt om je eigen blinde vlekken te ontdekken.
- Met een buddy, mastermind of intervisie roep word je beter in zelfreflectie. Je gaat de vragen van de groep herkennen en gebruiken.
- Het beroep van de hofnar was niet eenvoudig en gevaarlijk.
- Wanneer je de koning niet meer aanstaat verlies je de functie.
- Er moet altijd expliciet tijd worden genomen of gecreëerd voor reflectie.
- Krijgslessen voor managers #boekencast afl 24
- Green On #boekencast afl 44
- The fearless organization #boekencast afl 12
- Dit doen bedrijven die langer leven anders #boekencast afl 1
- Thinking hats – Edward de Bono
- Tekst De hofnar – Stef Bos
Luister naar deze aflevering
Video van deze aflevering
