Project drawdown verzamelt, analyseert en presenteert de best beschikbare onderzoeken en data over sociale, ecologische en technologische oplossingen voor het substantieel verlagen van de concentraties broeikasgassen in de atmosfeer.
Paul Hawken, de auteur, heeft tachtig van deze oplossingen samengebracht in het boek Drawdown. Het is het meestomvattende plan om klimaatonwrichting te keren. De Nederlandse vertaling is mede georganiseerd en uitgegeven door Maurits Groen. We kregen het boek van hem. De originele uitgave (Engels) is uit 2017.
Het boek beschrijft 60 oplossingen die zijn opgedeeld in zeven groepen:
- Energie
- Voedsel
- Vrouwen en meisjes
- Gebouwen en steden
- Landgebruik
- Transport
- Materialen
Aansluitend zijn er 20 innovaties opgenomen. Projecten die zich niet concreet laten berekenen maar zeer interessant zijn.
Bij het totaaloverzicht achter in het boek zie je een aantal opvallende oplossingen in de top 10 staan, zoals koelmiddelen (luister naar het gesprek met de oprichters van Dutch Climate Controle) op één, windturbines op land op twee, voedselverspilling tegengaan op drie, en daarnaast plantenrijk dieet, onderwijs voor meisjes, gezinsplanning en bosbeweiding.
Telkens weer zie je interessante oplossingen waarbij het team rondom Drawdown heeft berekend welke CO2-reductie ze opleveren, wat de nettokosten zijn en wat de nettobesparing is, economisch gezien. Waarbij het soms lastig is om op basis van deze getallen te bepalen waar je voorrang aan geeft. Zo wordt bijvoorbeeld biomassa genoemd, maar daar zitten veel voorwaarden aan voordat het een CO2 reductie oplevert. Veel van de huidige biomassa levert geen positieve bijdrage en het is een tussenoplossing in de energietransitie.
In het essay in dit eerste deel lees je dat het al decennia bekend is dat de mens invloed heeft op het klimaat en de ecologie, in negatieve zin. Er zijn sindsdien al heel wat verdragen getekend, maar nog steeds groeit ons energieverbruik, de CO2-uitstoot en onze afvalbergen. We zijn verknocht aan groei, meer spullen, meer geld en gemak.
Een opvallende oplossing is windturbines op land, terwijl daar telkens weer lokaal veel weerstand tegen is. Verder is het interessant om naar het gesprek met een van de oprichters van Solarge zonnepanelen op het dak te luisteren, de eerste circulaire zonnepanelen. Andere oplossingen waar maatschappelijk kritisch naar wordt gekeken die ook genoemd worden in het boek zijn kernenergie, biomassa en zonneparken.
In de voedselgroep zie je dat een plantenrijk dieet veel impact heeft, maar je ziet hier ook dat het lastig is om uit te rekenen wat de economische kosten en opbrengsten zijn van deze oplossing. Het is daarnaast een ingewikkeld onderwerp in Nederland, met boeren die vlees, eieren en zuivel ‘produceren’ voor de export. Nog belangrijker is dat we groenten die door boeren worden geproduceerd voor een groot deel weggooien omdat ze er niet mooi uitzien. Dit levert veel onnodige CO2-uitstoot op. We zouden veel meer lokaal, in het seizoen en alle vormen van groenten moeten promoten.
In dit onderdeel komt ook sterk het verschil terug tussen het rijke Westen en de landen op het zuidelijk halfrond. De mensen die daar wonen en leven hebben veel minder impact op de CO2-uitstoot, maar krijgen toch aandacht in de vorm van oplossingen. Zo is er de cookstove, waarmee je schoner kookt dan op houtskool in hutjes. Mensen op het zuidelijk halfrond gooien daarentegen weinig groente weg omdat het er niet ‘goed genoeg’ uitziet.
Interessant is ook het essay in dit deel over voedsel, over hoe de planten met elkaar verbonden zijn.
Het blok over vrouwen en meisjes is kort, maar heeft een enorme impact. Vrouwen moeten meer rechten moeten krijgen, als boer bijvoorbeeld, zodat ze grond kunnen kopen en geld kunnen lenen. Daarnaast zie je het effect van gezinsplanning, vooral in de arme delen van de wereld. Aan de andere kant: de ervaring leert dat wanneer de welvaart toeneemt, het aantal kinderen dat wordt geboren daalt. De laatste oplossing in dit deel is onderwijs voor meisjes en informatie over voorbehoedsmiddelen.
Het deel over gebouwen en steden telt wat betreft bijdrage aan de CO2-reductie niet veel mee, maar zorgt wel voor een leefbare en mooie wereld. Ook in het blok innovatie komt dit terug, in de vorm van bouwen met hout.
Het deel over landgebruik heeft verrassende oplossingen. Een mooi voorbeeld is het kweken van olifantsgras op braakliggend terrein (luister hier naar het gesprek met de oprichter van Vibers). Andere oplossingen die genoemd worden: in het veengebied meer water laten staan, stoppen met het afbreken van tropische bossen voor palmolieplantages, en weidegrond voor vee en soja.
Dan het deel over transport: we hebben het nodig, maar het vervuilt enorm. Hier wordt gekeken naar technologische verbetering, terwijl minder rijden, vliegen en varen niet genoemd wordt. De scheepvaart is enorm vervuilend en lijkt in de kern niet te veranderen. We blijven spullen over de wereld verschepen omdat het zo goedkoop is. Terwijl de scheep- en luchtvaart buiten de emissieafspraken vallen. Openbaar vervoer, meer samen rijden en de auto niet als bezit zijn duidelijke oplossingen die lastig blijken gezien de emotie die we hebben bij de auto ,die staat voor vrijheid. Na het lezen van het boek over De blauwe fabel, lijkt de oplossing genoemd voor de luchtvaart in dit boek een luchtkasteel.
Het deel over materialen heeft een vergelijkbaar probleem, het gaat nauwelijks over minder spullen. Recycling krijgt wel aandacht, maar de echte oplossing om naar circulair te gaan zonder nieuwe grondstoffen te delven wordt nauwelijks genoemd. Terwijl het wel kan, we gebruiken bijvoorbeeld veel cement dat eenvoudig schoner kan (Vibers); of beter nog, we kunnen meer bouwen met hout. Opvallend in dit deel is de oplossing die het meeste oplevert in CO2-reductie, het terugdringen van koelmiddelen. Denk aan airco’s, gassen en stroomverbruik. Vooral de gassen hebben een enorm effect op de broeikasgassen.
Het laatste deel over innovaties vond ik ook interessant. Zoals bijvoorbeeld het terugbrengen van grazers op de steppes, permacultuur in de oceaan en zeeën, en kunstmatige bladeren die energie opwekken en zuurstof.
Opvallende lessen uit het boek voor mij:
- We weten al meer dan 100 jaar dat de mens een negatief effect heeft op biodiversiteit en het milieu, maar ieder jaar wordt het nog steeds erger.
- De techniek om zonder fossiele brandstoffen te wonen en leven is er al, maar wordt te weinig ingevoerd.
- Als eindgebruiker kiezen we voor prijs en gemak in plaats van voor de toekomst van de planeet en onze kinderen.
- Er worden allerlei technologische oplossingen genoemd voor het terugdringen van CO2, maar minder vliegen en minder afval produceren, dingen die per direct ingevoerd kunnen worden, missen.
- Er staan allerlei kansen in het boek die ondernemers kunnen gebruiken om producten en diensten te ontwikkelen.
- Ondanks alle genoemde oplossingen lijkt het te ontbreken aan urgentie bij de markt, de grootste groep van gebruikers en overheid.
Boeken die we genoemd hebben
Overige genoemde bronnen:
- Eerste circulaire zonnepanelen ter wereld uit Nederland – Gerard de Leede
- Dit heeft grootste impact om klimaatonwrichting te keren – Ton en Arthur
- Met olifantsgras CO2 uit de lucht en duurzamere producten maken – Jan-Govert van Gilst
- https://www.drawdown.org/
Luister naar deze aflevering
Beluister hier ons gesprek over het boek Drawdown. Een interessant boek met tachtig oplossingen voor een betere toekomst voor onze kinderen. Een gesprek waarin Tom en ik langs verschillende oplossingen lopen, en de dingen benoemen die we gemist hebben.
In ruim een halfuur delen wij dit boek met jou. Een halfuur met kennis die je tot je neemt terwijl je wandelt, loopt of rijdt, bijvoorbeeld.
Video van deze aflevering
Bekijk ons gesprek op video https://youtu.be/kFMCTyhYLb4
In deze aflevering hebben we het over het boek Drawdown. Het boek is niet echt een leesboek en is wat technisch ingestoken. Er missen eenvoudige oplossingen die door de overheid direct ingevoerd kunnen worden en al worden toegepast in andere Europese landen, zoals een verbod op nationaal vliegen en groenten weggooien. Een handig boek ter inspiratie voor innovatie bij ondernemers en overheid.
