Ondertitel van dit boek van Hans Schnitzler is, Een zoektocht naar de geest van digitalisering.
Het is een boek dat me aan het denken heeft gezet over het effect van de digitalisering op mijn vrije wil. Hoeveel van mijn besluitvorming en gedrag, wordt beinvloed door digitale oplossingen? Ik heb al veel social media platformen verwijderd uit mijn dagelijkse activiteiten (geen Facebook, Instagram of Twitter accounts meer), maar ik realiseer me nu dat vrijheid veel onrust met zich meebrengt die ik afkoop met digitaal gemak (Whatsapp, Google Maps, Calendar Gmail).
Het is een interessant boek, ook voor ondernemers, het is anders, dun, en zet aan tot nadenken over je handelen en gedrag, en de macht van nerds die steeds groter wordt.
Het boek past binnen de Inner Development Goals met name in het domein ‘Denken’ bij de vaardigheden Kritisch denkvermogen, complexiteitsbewustzijn, perspectieve vaardigheden, betekenisgeving, en lange termijn oriëntatie en visievorming.
Het boek heeft de volgende hoofdstukken:
- Ten geleide: het geval van de lector
- Welkom in Nerdistan
- Het nihilisme van de nerd
- De opstandigheid tegen het menselijk bestaan
- Uitleiding: het gevecht met onze innerlijke nerd
Ten geleide: het geval van de lector
In dit hoofdstuk vertelt Hans over een persoonlijk verbazing van hoe een lector PR en social media veel zaken klakkeloos accepteert en niet kritisch nadenkt over wat hij opgeeft voor het gemak van de digitalisering. Het achteloos overlaten van keuzes aan digitale grootmachten en dataverzamelaars. Waarin deze lector zo ver gaat dat hij gerust de privacy op wil geven om de locatie van zijn dochter te zien.
Het is een inleiding met een overzicht van het essay in dit boek. In het boek haalt hij vele bekende filosofen, denkers en schrijvers aan. Interessante boeken om te verdiepen, modern en uit de geschiedenis.
Wij zijn het browsende dier dat de digitale tredmolen in gang houdt, en dat kan anders.
Welkom in Nerdistan
De datascheppers geloven niet in personen, maar in gegevens.
Wat is het in ons, inwoners van cybertopia, dat we ons gewillig in het digitale maatpak laten naaien, terwijl we steeds beter op de hoogte zijn van de knellende effecten ervan?
We denken niet meer in termen van schaarste en nood, maar in termen van oneindige keuzemogelijkheden. Daar past het internet goed bij. Met data vatten we de mens samen en willen gebreken, fricties en onvoorspelbaarheden verwijderen in een digitale comfortzone.
De nerd probeert de wereld aan hem aan te passen. De andere mensen zorgen er vooral voor dat software niet meer werkt.
Het nihilisme van de nerd
Dit deel laat Schnitzler zien dat we de houvast in gelof, in god, zijn verloren. Nu zoeken we het steeds meer in onszelf. Of vertrouwen onszelf onvoldoende en hopen we dat data meer inzicht geeft?
Het geloof van dit moment zit in het maakbaarheidsgeloof (meritocratie), dat een gezond en lang leven een individuele verdienste is. Met data kunnen we onderzoeken hoe gezond, fit, moe we zijn. Zoals Sandel ook liet zien, wie niet gezond is heeft dat aan zichzelf te danken en is de gezonde medemens tot last (hogere gezondheidskosten).
Het nihilisme is een waarheidscrisis die de mens de vaste grond on der de voeten ontneemt. Het besef dat er geen hoger plan of doel achter het leven schuilgaat en dat de ware aard der dingen onkenbaar is, ontneemt elk geloof zijn geloofwaardigheid en elke overtuiging zijn overtuigingskracht.
De opstandigheid tegen het menselijk bestaan
De vlucht voor de vrijheid neemt verschillende gedaanten aan. De meeste bekende is opgaan in de massa. Een profiel op LinkedIn als alle andere werkzoekende levert vooral onvrijheid op.
De zin van het leven bestaat niet en we zullen dus zelf moeten bepalen hoe we onze individuele levensgangen betekenis geven in een wereld zonder vooraf gegeven betekenis.
Wetenschappers, techneuten, politici en denkers zijn al zo’n vijf eeuwen bezig ons te bevrijden van de beperkingen die de natuur ons oplegt.
Door te vluchten in de digitale revolutie en tijd op onze mobiel en als schermdieren door te brengen, hoeven we ons niet bezig te houden met vragen als, waar sta ik, waar wil naartoe, wat is belangrijk voor mij en waarom?
Wie af wil wijken van het gebaande pad, wie een digitaal non-conformist wil zijn, moet zich ontworstelen aan diens dataprofiel en de voorkeuren die daarin opgeslagen liggen.
Uitleiding: het gevecht met onze innerlijke nerd
Wie onder de oppervlakte van het geneoliberaliseerde werelddorp kijkt, ziet een hang naar socialer, lokaler, decentraler, duurzamer en creatiever. Kort gezegd: menswaardiger.
Vitaliteit als levenskunst, tegen passief-nihilistische neigingen. Een grondstemming van ‘erbij zijn’.
Volgens Schnitzler moet de richting worden gezocht in een vorm van levenskunst die draait om permanente oriëntatie op maatschappelijke en persoonlijke waarden met als doel: actief en blijvend vorm geven aan de positieve vrijheid. Dit kan volgens Lionel Trolling met behulp van de romankust.
Radicaal tegen je eigen overtuigingen en intuïtie in denken of participeren in onbekende leef- en werkwerelden middels sociale stages (zie ook stap vijf in het boek Sander en de brug).
Conclusie: Het datafetisjisme zuigt de ziel uit het bestaan. (Maxim Februari)
Opvallende lessen uit het boek voor mij:
- Waar zijn we mee bezig, is vooruitgang werkelijk vooruitgang? Goed om als ondernemer in de spiegel te kijken.
- Kunst, cultuur en filosofie vroegtijdig waarschuwen voor ontwikkelingen die in de mainstream nog niet zijn aangekomen.
- Het nihilisme is een waarheidscrisis die de mens de vaste grond onder voeten ontneemt, het besef dat er geen hoger plan achter het leven schuil gaat.
- De mens (de gebruiker) is eigenlijk een lastig element voor de makers van software, zij verstoren het volmaakte product.
- Door de mens om te zetten naar data, te digitaliseren, kun je de ‘onvolkomenheden’ van de mens er uit halen. (denkt de ontwikkelaar)
- Bewust worden van de gevaren om al je privacy op te geven voor wat gemak.
- Verschil tussen gemak en eenvoud
- Pijn en tegenslagen ervaren maakt je als mens weerbaarder, dat willen voorkomen (met technologie) helpt je niet als mens en drijft ons richting een dictatuur van de databeheerders.
- God is dood en eigenlijk willen we god worden (Nietzsche). We willen alle imperfectie er uithalen.
- Alles wat ze als mens als gebreken ervaren willen de nerds compenseren met technologie.
- Door de meerderheid na te bootsen ga je op de in de massa.
- Er is geen zin van het leven. Er is geen plan voor het leven. Dus je moet je eigen weg vinden.
- Verschuilen achter data, niet de mens meer zien en dat verdedigen.
- De vitaliteit als levenskunst, tegen de passief nihilistische neigingen. Een grondstemming van erbij zijn. Actief en blijvend vormgeven aan de positieve vrijheid, met behulp van de romankunst.
- Infocratie #boekencast afl 72
- Maxim Februari
- Infocratie #boekencast afl 72 – Byung-Chul Han
- The Age of Surveillance Capitalism – VPRO document met Shoshana Zuboff
- Rotterdam #boekencast afl 75
- Peter Sloterdijk
- Friedrich Nietzsche
- Remy Gieling
- Tirannie van verdienste #boekencast afl 77 – Michael Sandel
- Arnon Grunberg
- De wegen der vrijheid – Jean-Paul Sartre
- Menno ter Braak
- Angst voor de vrijheid – Erich Fromm
- Hannah Arendt
- Sander en de brug #boekencast afl 76 – Sander Schimmelpenninck
- Bas Heijne
Luister naar deze aflevering
Video van deze aflevering
In deze aflevering hebben we het over het boek Wij Nihilisten. Een leerzaam boek met veel verwijzingen naar filosofen en auteurs die al langer waarschuwen voor de risico’s van het opgeven van onze vrijheid door overal onze datasporen achter te laten. De macht van de nerds die de mens maar een imperfect wezen vindt en met technologie dit wil oplossen. Een boek vol met voorbeelden uit de praktijk die je aan het denken zetten over je eigen gebruik van software en het internet. Het geeft je een spiegel met de vraag, waar ben je mee bezig?
Gesprek dat Roland Duong (voor VPRO Tegenlicht) met Hans Schnitzler voerde https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/artikelen/2021/hoe-vinden-we-onze-levenslust-terug-in-een-digitale-wereld.html.
Mocht je jezelf willen losweken van deze grote technologische data gedreven bedrijven? Dan is dit een interessante stap-voor-stap uitleg om hier stappen in te zetten van Derek Sivers Tech Independence sive.rs/ti.
