De ondertitel van dit boek is: De bijdrage van ethisch leiderschap aan een menswaardige samenleving. De PDF van het boek is vrij te downloaden, zie de link hieronder.
De auteur, Patrick Nullens, is ethicus en theoloog, een Vlaming die in Nederland woont. Zijn interesse gaat naar de verbinding tussen zingeving, leiderschap en sociale ethiek in een economische context. Hij is bijzonder hoogleraar aan de universiteit van humanistiek in Utrecht en hoogleraar aan de evangelische theologische faculteit in Leuven. Oprichter van Institute of leadership and social ethics.
Dit boekje is de rede in verkorte vorm uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt in Utrecht op 17 sep 2021.
- Leiderschap een sociaal fenomeen
- Leiderschap en humanistiek
- Leiderschap en menswaardige samenleving
- Leiderschap en ethiek
- Vijf thema’s voor onderzoek, onderwijs en dienstverlening
Leiderschap een sociaal fenomeen
Terughoudendheid om leiderschap te nemen. Wie wil zich boven de ander plaatsen.
De great-man theory: leiders worden geboren, je moet ze alleen nog selecteren. De sterke man is herkenbaar aan lichaamsbouw, communicatief vermogen, dorzetting, doelgerichtheid, competitieve instelling, extraversie en intelligentie. Combineert goed met neo-charismatisch leiderschap. Succes wordt gegenereerd door een begaafde visionair, die mensen dingen laat doen, die ze uit zichzelf niet zouden doen.
De gedachte dat iemand uitzonderlijk is, een hogere ethiek hanteert, zichzelf boven de regels kan plaatsen, leidt uiteindelijk tot ernstig moreel falen. Dus de mythe van de great man and women theory moet sneuvelen zegt Nullens.
Leiderschap is uiteindelijk een geschenk van de groep, een kwestie van vertrouwen.
Definitie van leiderschap komen de volgende elementen in voor GRIPP, groep, richting, invloed, proces en persoon. Door leiderschap proberen we gripp op een complexe situatie te krijgen.
- Groep – het is de groep die leiders maakt of breekt
- Richting – Visie of perspectief horen bij leiderschap. Het groepsproces oms samen de visie te ontwikkelen.
- Invloed – zonder invloed is er geen sprake van leiderschap
- Proces- Leiderschap begeleidt het proces, het ondersteunt, volgt op, draagt mee en stuurt bij.
- Persoon – de leider zelf, kennis, ervaring, betrouwbaarheid, en eigen belangen. Leiderschap is een roeping en competentie.
Leiderschap en humanistiek
Menswaardig leiderschap. De menselijke maat terugbrengen in bedrijven en organisatie met Europees ondernemen, met de drie V’s als kerwaarde, vakmanschap, vertrouwen en verbinding.
Phronèsis is een vorm van kennis met een morele imperatief, met inzicht in menswaardigheid en gevoel voor verantwoordelijkheid.
Leiderschap en menswaardige samenleving
Leiderschap in het nieuwe antropoceen. De mens bepaalde toekomst van de planeet. Onze economische keuzes hebben een blijvend effect op het welzijn van volgende generaties en de aarde. We beseffen dat we anders moeten omgaan met verdeling van rijkdom en de natuurlijke bronnen. We beseffen dat het bbp lang niet alles zegt over het welzijn van een samenleving en niet over de toestand van de planeet.
Groei van de betekeniseconomie (Kees Klomp en anderen) MVO en de SDGs, de donuteconomie van Kate Raworth.
De homo economicus wordt vervangen door de homo florens.
Ons morele kompas is een uiting van sociale verbeelding.
In de huidige globale en competitieve economie is de focus op financiële groei, materiële welvaart en verlicht eigenbelang de motor voor ons economisch handelen. Moderne vooruitgangsgeloof drie nieuwe goden, wetenschap, technologie en vrije markt (kapitalisme).
Techniek heeft financiering nodig, wetenschap voedt de techniek. Techniek innoveert, wetenschap ontdekt en kapitalisme financiert succes. De nieuwe onzichtbare hand. Het WTK-stelsel heeft enorme welvaart gebracht, maar heeft ook donkere kanten.
Het kapitalisme bevrijdde de mensen van armoede en materiële beperkingen (in het Westen). Tegelijkertijd vormt het een nieuwe gevangenschap, een vervreemding waarbij de mens nietig wordt. De human resource, een klein radertje in het geheel. Mensen vervreemden zicht van medemens en natuur. Het kapitaal is de nieuwe meester en de mens is de slaaf.
De dwangmatige versnelling is het ultieme kenmerk van de moderniteit (Rosa). We worden meegezogen in de opgefokte haast. Technologie die ons meer tijd zou moeten bieden maakt ons vooral nerveus, met de plicht om gelukkig te zijn een succesvol te leven. In de competitieve markt is stilstaan geen optie, je wordt door de concurrentie uitgeschakeld.
Oplossing (Rosa) is resonantie, hervinden van kwaliteitsrelatie tussen mens en omgeving.
Leiderschap en ethiek
Ethiek van het hart veronderstelt oprechte ontmoeting, een open dialoog, en een cultuur van betrokkenheid en begrip. Moraal gaat over handelen volgens bepaalde principes. Het gaat niet alleen om het goede doen, maar ook om het goede zijn.
Ethiek is het streven naar een goed leven, met en voor anderen, in rechtvaardige instituties.
Leiderschapsethiek:
- Wie zijn we als leidinggevende?
- Wat is onze verantwoordelijkheid voor de ander?
- Op welke waarden richten we ons en welke prioriteit hebben ze?
- Wat voor instituties of structuren ontwikkelen we?
Handelen volgens het eigen geweten is niet genoeg.
Vijf thema’s voor onderzoek, onderwijs en dienstverlening
Leiderschap gericht op het belang van de ander
Een gevoel van verantwoordelijkheid voor de ander, de natuur, en de volgende generaties.
Gestalt – vier kernrollen, burger, visionair, dienaar en rentmeester.
Leiderschap en authenticiteit
Bij toename van macht en succes blijkt dat veel leiders zichzelf verliezen. Authenticiteit is vooral weerstand opbouwen tegen externe druk om succes te boeken en snel winst te maken, compromissen te maken en aandeelhouders te pleasen. Koers houden op het ware noorden.
Vasthouden aan een eigen identiteit, een eigen levensverhaal en de oriëntatie niet verliezen door externe druk, afleiding en consumptie verlangen.
Authentieke leiders zijn gewone mensen die zich bewust van eigen sterkten en zwakten, oog hebben voor de noden van anderen en een open, geïnteresseerde houding hebben.
Leiderschap en spirituele intelligentie
Het verband tussen zingeving en leiderschap. Het verlangen naar een betekenisvol leven. Betekenis creëren in ons eigen leven en in het leven van anderen.
Leiderschap en ethische deliberatie
Verhoogd reflecterend vermogen. Morele deliberatie (beraadslaging, overleg), het nemen van lastige besluiten. Wij verlaten ons steeds minder op ons menselijke beoordelingsvermogen voor het maken van keuzes.
Leiderschap en permanente educatie
- Professionals
- Studenten
- Executive educatie
Nullens wil met de afdeling menswaardige economie bouwen aan een samenleving waarin ook het belang van de ander verankerd is in de nieuwe economie.
====================
Goldschmeding Foundation – mens, werk en economie. Sponsored ook Scaleup nation. Is ook voor het Rijnlandse thema heel interessant. Harry Hummels heeft impact investing opgezet bij de ING.
Het boek is hier direct als PDF te downloaden https://www.uvh.nl/uvh.nl/up/ZyfwvqoKwqL_Oratie-Patrick_Nullens_digitaal.pdf.
Luister naar deze aflevering
Leerpunten
Video van deze aflevering
