Het boek van Berend van der Kolk is een interessante kijk op de almaar toenemende behoefte om dingen te meten, in het bedrijf en privé. Het effect van lijstjes met de beste ziekenhuizen, scholen, leerlingen, medewerkers. Goed onderzocht. Berend kijkt naar positieve, en vooral de negatieve kanten van het meten van alles.
Het boek heeft 140 pagina’s en leest lekker weg en is onderbouwd met verschillende onderzoeken. Voor verdieping staat er een goede boekenlijst achterin.
Berend van der Kolk is hoofddocent aan de VU Amsterdam.
Boek heeft 7 hoofdstukken:
- De meetexplosie
- Motiverende meetsystemen
- Meten is macht
- Indicatorisme
- Psychologische bijwerkingen
- Maatschappelijke bijwerkingen
- Tips voor een gezonde meethouding
De meetexplosie
Er worden steeds vaker cijfers en statistieken gebruikt in het debat en de politiek. Wanneer er gekwantificeerd wordt, betekent dat altijd een verarming van informatie. Met meten en cijfers wordt er een mate van grip gesuggereerd.
Volgens Berend moeten we af van het mantra ‘meten is weten’ wanneer het om mensen of organisaties gaat.
Cijfers en meten geeft een illusie van grip. Dit wordt mede veroorzaakt door de Anglo-Amerikaanse werkwijze, waar competitie de aanjager is van verbetering. In dit systeem moet je (mensen) vergelijken.
Voorbeelden de cito score, het individuele kind en haar ontwikkeling wordt vastgelegd in een cijfer.
Motiverende meetsystemen
De Anglo-Amerikaanse gedachte is dat de medewerker lui, zelfzuchtig en opportunistisch is. Dus ga je ze monitoren en met die informatie belonen en straffen.
De doelstellingstheorie, ambitieuze doelen leiden vaak tot betere prestaties. Het blijven herinneren aan het doel en regelmatig feedback geven is belangrijk hierbij.
Intrinsieke en extrinsieke motivatie. Wanneer mensen intrinsiek gemotiveerd zijn dan heeft belonen juist een negatief effect. Ze verliezen vaak zelfs de intrinsieke motivatie wanneer de resultaten gekoppeld wordt aan een beloning. Wanneer mensen zelf kunnen bepalen hoe ze de resultaten behalen kan dat de behoefte aan autonomie vervullen.
Meten is macht
Meten lijkt objectief, waarbij je met gegevens dingen met elkaar kunt vergelijken die je anders niet met elkaar kunt vergelijken. De beperking is dat om te meten er eerst subjectief wordt bepaald wat wordt gemeten en hoe.
Hier gaat Berend ook in op de waarde van ranglijsten, zoals bij universiteiten. Eenvoudige dingen kunnen een enorm effect hebben op de ranglijsten.
Het meten van de medewerker lijkt toegenomen tijdens corona doordat mensen op afstand werkten en managers moeite hadden om te zien, ervaren en beoordelen of mensen goed bezig waren. Management by walking around was onmogelijk. Waardoor de medewerkers juist het gevoel kregen dat hun baas ze niet vertrouwd.
Experiment van Facebook door mensen verschillende soorten berichten te sturen – positief / negatieve toon – ging mensen zelf ook meer positieve of negatieve berichten plaatsen. Online gedrag veranderen geeft zelfs offline gedragsverandering zoals bij stemmen en aankopen.
Indicatorisme
Vijf typen indicatorisme:
- Het uitvoeren van makkelijke, indicator verbeterende taken;
- Het vermijden van moeilijke, indicator verslechterende taken;
- Het verbeteren van een indicator voor de korte termijn, ten koste van de langertermijndoelen;
- Het negeren van taken die niet in een indicator zijn opgenomen;
- Het manipuleren of frauderen om een indicator te verbeteren.
Er staan mooie voorbeelden in dit hoofdstuk. Zoals niet meer ontwikkelen als student, maar punten scoren voor een betere GPA. Of het voorbeeld cobra’s in Delhi tijdens de Britse heerschappij. Meten en beloning was ook de oorzaak van de financiële crisis 2007-2008
De wet van Campbell, hoe meer indicator wordt gebruikt bij sociale beslissingen des te meer vatbaar worden mensen voor corruptie en dat deze de sociale processen zal verstoren die juist gepoogd worden te monitoren.
Psychologische bijwerkingen
Idee van kwaliteitsmeting – minder serieus genomen worden als professional. Bij verpleegkundigen duidelijke prestatiedoelen een negatief verband met werktevredenheid.
Cognitieve dissonantietheorie (twee tegengestelde opvattingen) leiden tot interne spanningen. Passen ze het gedrag aan.
Voordeel van prestatiemetingen is dat het rolonduidelijkheid verminderd.
Zelfmeting (zoals bijhouden van tijden bij hardlopen) en dat vergelijken met anderen kan de intrinsieke motivatie verlagen of zelfs vervangen. Plezier gaat verloren ten koste van een beloning (meer likes).
Misplaatste arrogantie – CEO’s die reden van de verbetering vooral zien als iets wat zij hebben gerealiseerd. Vaak andere factoren of zelfs affect van vorige CEO.
Maatschappelijke bijwerkingen
Verandering kwaliteit van journalistiek wanneer de journalist wordt beoordeeld en betaald op basis van clicks en leeslijsten. Meer polariserende columns en minder gedegen onderzoek.
Risico van dat je als werknemer zelf mag weten hoe je het invult, als je het resultaat maar behaalt. Wanneer je zelf niet verantwoordelijk bent bij het bepalen van de doelen. Een ongezonde werkcultuur, mensen werken harder, meer, en op momenten dat anderen het niet zien, registeren uren niet en werken op vrije dagen.
Focus op resultaat kan ook leiden tot fraude, zoals bij VW met het dieselschandaal. Als alles een competitie wordt, wat hebben we dan nog over voor de medemens. Als jij stijgt op de ranglijst, dan daal ik.
Tips voor een gezonde meethouding
- Meet met mate – niet teveel en niet te weinig (gulden middenweg Aristoteles)
- Houd rekening met de context – mensgericht, procesgericht en prestatiegericht leidinggeven. (in complexe omgeving met vakmanschap werkt mensgericht beter)
- Verlies het doel niet uit het oog – meetkosten
- Doe het samen – laat het team helpen om te bepalen wat en hoe wordt gemeten en wat niet
- Stel diversiteit en balans voorop – balanced scorecard, lagging indicators en leading indicators
- Wees flexibel – pas aan wanneer het niet werkt, luister naar het team. Kun je er van leren, of kun je betere besluiten nemen?
- Zie cijfers als startpunt en niets als eindpunt – startpunt voor een gesprek.
Opvallende lessen uit het boek voor mij:
- Meten is goed en interessant zolang het niet over organisaties en mensen gaat.
- Een gemeten waarde suggereert een soort grip.
- De beoordelingen van consumenten en burgers maken de expert steeds minder waardevol.
- Cijfers geven de indruk dat iets objectief is en de vraag stellen wat je meet is subjectief.
- De emotie in de tijdlijn van een commercieel bedrijf zoals bijvoorbeeld Facebook beïnvloed ons offline gedrag.
- Focus op een bepaalde indicator levert vaak een verkeerd resultaat op, maar we lijken niet te leren van de goede voorbeelden.
- We meten steeds meer en worden steeds ongelukkiger.
