Vandaag het gesprek met Sjors Roeters.
Sjors is redacteur van Vrij Nederland. Hij verdiepte zich de laatste jaren in de wereld van het kapitalisme, de problemen die het veroorzaakt en het verzet ertegen. Het afgelopen jaar reisde hij door Europa op zoek naar alternatieven voor het kapitalisme. Zijn inzichten vertaalde hij in zijn recente boek Miljardairs onder de Guillotine.
Laten we beginnen…
In gesprek met Sjors leerde ik:
- Het kapitalistische systeem is altijd op zoek naar groei
- Economie is politiek. Macht is altijd politiek.
- Het is niet de eerste keer dat we geconfronteerd worden met deze machtsstrijd.
- Wat gebeurt er al en hoe kan ik daar bij aansluiten.
- Kapitalisten wijzen graag naar omstandigheden die zijn verbeterd voor het grootste deel van de mensheid, zoals de toename van levensverwachting, dan spelen gezond drinkwater en sanitaire voorzieningen een veel grotere rol. Dit zijn allemaal publieke werken, waar kapitalisten keihard tegen hebben gestreden, want hun grond werd onteigend en er werd belasting op hun vermogen geheven. Net als universele gezondheidszorg.
- Kapitalisme is eigenlijk verantwoordelijk voor de verlaging van de levensverwachting (zie Less is more).
- Zuiverheid bestaat niet.
- Als jij eigenaar bent van de financiele papieren, wat 80% neerkomt op schuld, dan ben je de baas van de economie.
- Het grootste deel van het vermogen – grotendeels schuldpapieren – in mondiale Noorden. Terwijl de werkelijke productie plaatsvindt in het mondiale Zuiden.
- Als je het financiële component wegneemt, dan is het Noorden extreem afhankelijk van het Zuiden. Voeg je deze toe, dan is het andersom.
- Het kolonialisme is de belangrijkste oorzaak voor deze financiële ongelijkheid tussen het Zuidelijk halfrond en het rijke Westen. Zoals Haïti die twee eeuwen Frankrijk een ‘schuld’ moesten terugbetalen nadat ze zich hebben vrijgevochten.
- Het IMF is nu nog steeds verantwoordelijk voor problemen op het Zuidelijk halfrond, zoals het voorbeeld van Madagaskar in het boek van Graeber.
- Als witte mensen gaan wij andere rassen beschaven en gaan ze het liberalisme opleggen. “Wij hebben beschaving gebracht.”
- De schulden van die arme landen hebben een destructieve werking op klimaat en biodiversiteit, om die schulden terug te kunnen betalen.
- Kapitalisme is maximaal 500 jaar oud. Handelen, markteconomie en geld kun je niet reduceren tot het kapitalisme.
- Kapital-isme – de logica van het kapitaal staat centraal. Groei staat centraal in de logica van het kapitaal.
- Je begint met geld en zoekt naar mogelijkheden om het te vermeerderen. Een bakker doet het andersom, die begint met brood. Verdient haar geld daarmee om te leven en weer brood te maken.
- In Mondragon (Wikipedia) is een federatie van coöperaties – met een omzet van bijna 11 miljard en 80.000 werknemers die gezamenlijk eigenaar zijn van dat bedrijf.
- Het kapitalisme kun je niet reduceren tot ondernemen, je kunt ook ondernemen op een niet kapitalistische manier. De werknemers bij Mondragon beslissen gezamenlijk wat ze met hun geproduceerde meerwaarde gaan doen en welke kant ze op gaan.
- In kapitalistische ondernemingen wordt die meerwaarde in eigen zak gestoken door de eigenaars (aandeelhouders) zonder dat ze daar voor gewerkt hebben.
- Er zijn ook steward owned bedrijven die kapitalistische eigenschappen hebben, zoals Rolex die de wereld verwoest met de materialen die ze gebruiken. Plus Rolex is het symbool van kapitalisme.
- Als er geen voorwaarden en harde principes zijn dan kan een bedrijf ontsporen.
- Het is belangrijk om altijd kritisch te blijven.
- Coöperaties zijn duurzamer, medewerkers zijn gezonder, het heeft een democratischer gehalte dan een kapitalistisch bedrijf.
- Sjors denkt niet dat we met lokale initiatieven dat we de transformatie gaan krijgen van de wereldeconomie om het klimaat en de biodiversiteit enigszins te redden.
- De complexe structuren van corporates moeten we afbreken en voorkomen. Deze complexe structuren om kosten te drukken en verantwoordelijkheid te ontduiken.
- We kunnen best een non-kapitalistische Kindle maken.
- Je ziet de afgelopen decennia de woede toenemen en dat is waarom de guillotine op de voorkant van het boek staat.
- Jeff Bezos zal nooit worden onthoofd.
- De uitbarstingen van het geweld breekt niet uit tegen het economische systeem maar tegen de gemarginaliseerde groepen. Mensen die er anders uit zien zijn de zondebok.
- Het is zaak om een revolutie gewelddadig laten verlopen.
- Supervermogens extreem belasten, anders raakt het de super rijken niet dat vervuiling duurder wordt.
- Mijnbouw is voor 80% verantwoordelijk voor biodiversiteit verlies. We moeten radicaal minder grondstoffen gebruiken.
- De superrijken de wereld uit belasten.
- De COP is gekaapt door multinationals.
- Hoezo is Elon Musk een selfmade entrepreneur met miljarden subsidies?
- De elektrische auto is niet uitgevonden om de planeet te redden, maar om de auto-industrie te redden.
- Sjors onderzoekt nu de koolstofkloof.
- Er is een sterk verband tussen hoeveel vermogen iemand heeft en hoe destructief ze zijn. Over de breedte, hoe rijker, hoe vervuilender.
- De rijkste 10% van de wereldbevolking stoot tot 2030 genoeg uit om ons hele koolstofbudget dat ons nog resteert om onder de 1.5 graden te blijven, wegblaast. Dus 90% van de bevolking kan van de aardbodem verdwijnen en dan alsnog gaat ons klimaat kapot.
- Het debat kantelt, het verschil met 5-10 jaar geleden is enorm.
- Onder Obama veel mensen in slaap gesust, maar met Trump werden we wakker geschut. De klimaatbeweging heeft toen een vlucht genomen.
- De toekomst is onzeker en daar kun je veel hoop uithalen.
Meer over Sjors Roeters:
- https://www.linkedin.com/in/sroeters/
- https://www.vn.nl/guillotine/
- https://www.vn.nl/auteur/sjors-roeters/
Boek van Sjors:
- Miljardairs onder de Guillotine (2022)
Andere bronnen:
- De mythe van het liberalisme en economische groei – Paul Schenderling
- Er is leven na de groei boek
- De weg naar een duurzame economie – Willem Schramade
- Duurzaam Kapitalisme #boekencast afl 16
- Antikapitalisme – Pim van den Berg
- Less is more – Jason Hickel
- The Economics of Arrival boek – Katherine Trebeck
- Wij zijn de één procent – Daniëlle Hirsch
- Kapitaal in de 21ste eeuw – Thomas Piketty
- De utopie van de vrije markt – Hans Achterhuis
- Ill Fares The Land – Tony Judt
- Fantoomgroei boek – Sander Heijne en Hendrik Noten
- Stop de winstmaximalisatie met rentmeesters – Gijsbert Koren (o.a. over steward ownership)
- Directeur van het Fair Limits Project prof. dr. Ingrid Robeyns over limitarisme – een limiet op rijkdom.
- prof.dr. (Willem) W Schinkel – socioloog
- Eckart Wintzen – Eckart’s Notes
- David Whyte – ecocide
- Peter Singer – Effective Altruism – The Life you can save
- Sander en de brug #boekencast afl 76
- Walter Scheidel – The great leveler
- Mariana Mazzucato – Mission Economy #boekencast afl 29
Video van het gesprek met Sjors Roeters
Kijk hier https://youtu.be/ixeceSt1G-4
