Vandaag bespreken we het boek Over vrijheid van Timothy Snyder.
We kregen deze Nederlandse vertaling van de uitgever Balans. Dank je wel.
Wat een geweldig boek. Nadat we eerder het boek Over tierannie van Snyder lazen en hebben besproken was dit boek andere koek. Dit boek van 380 pagina’s koste meer moeite om te lezen door de andere stijl, maar dat maakte het zeker geen slechter boek. Door het boek ben ik me gaan realiseren hoe belangrijk vrijheid is en wat dit inhoud voor verschillende mensen. Verder leerde ik het belangrijke verschil tussen negatieve en positieve vrijheid, vrijheid van vs vrijheid om. Hierbij erken ik dat ik zelf veel geluk heb gehad met de hoeveel vrijheid die ik mijn leven heb gekregen, door de plek waar en de tijd waarin ik ben geboren.
Timonthy Snyder is hoogleraar geschiedenis aan Yale en medewerkers van het Instituut voor Menswetenschappen in Wenen. Door zijn onderzoek van Duitsland in de tweede wereldoorlog en de USSR, zijn tijd die hij verbleef in Oekranie, Polen en Rusland geeft hij interessante ervaringen uit de praktijk en vergelijkt dit regelmatig met de toestand en het effect op de VS. Hierbij komt de VS er meestal niet positief uit.
Het boek is opgebouwd rondom de vijf elementen die voor Snyder cruciaal zijn voor vrijheid van de mens.
- Inleiding: Vrijheid
- Soevereiniteit
- Onvoorspelbaarheid
- Mobiliteit
- Feitelijkheid
- Solidariteit
- Besluit: Bestuur
Voorwoord
Vrijheid is niet alleen de afwezigheid van het kwade, maar de aanwezigheid van het goede. Met dit boek probeert Snyder om vrijheid te definiëren. Of we vrij zijn of wordden, hangt vooral af van de daden van anderen.
- soevereiniteit – aangeleerde vermogen om keuzes te maken;
- onvoorspelbaarheid – de kracht om natuurlijke regelmatigheden in te zetten voor persoonlijk doeleinden;
- mobiliteit – het vermogen om je op basis van bepaalde waarden door ruimte en tijd te bewegen;
- feitelijkheid – de mogelijkheid om grip te krijgen op de wereld en haar te veranderen;
- solidariteit – de erkenning dat iedereen recht heeft op vrijheid.
Een soeverein persoon combineert zelfgekozen waarde met de buitenwereld om iets nieuws te scheppen.
Denkers: Frantz Fanon, Vaclav Havel, Leszak Kolakowski, Edith Stein en Simone Weil.
Inleiding: Vrijheid
Het hoofdstuk begint met een verhaal over de Liberty Bell. Snyder laat zien dat vrijheid niet hetzelfde is als een overheid die zich nergens mee mag bemoeien.
Het inruilen van vrijheid voor veiligheid, met meer toezicht en bewaking.
Op p41 wordt oligarchische overwinning van Trump genoemd, met hulp van Poetin en geld (te weinig belasting betalen op de erfenis).
Vrijheid van meningsuiting is ook positief, een persoonlijke keuze. Vrije wil is een kwestie van karakter.
Soevereiniteit
Het verschil tussen Leib en Körper (Edith Stein – Eerste Wereldoorlog)
We vergaren zelf kennis wanneer we anderen erkennen.
Politieke systemen die op gericht zijn op vrijheid om doen het beter dan die gericht zijn op vrijheid van. p60
Het lichaam zien als bron van winst (de gezondheidszorg in de VS).
Stein het belang van empathie om vrij te zijn.
Vrijheid begint met soevereiniteit en soevereiniteit heeft met lichamen te maken.
Iedere vrije volwassene heeft als kind veelvuldig hulp gehad. Moederschap hoort bij vrijheid.
Onvoorspelbaarheid
Havel: onvrijheid staat gelijk aan voorspelbaarheid. Door samen te werken scheppen mensen onvoorspelbaarheid en vreugde in de wereld. Vrije mensen zijn voorspelbaar voor zichzelf, maar onvoorspelbaar voor autoriteiten en machines. Machines worden gebouwd voor waarschijnlijkheid en maken mensen onvrij. De libertariërs uit Silicon Valley houden ons een nieuwe wereld voor, om dan te zeggen dat er geen alternatieven zijn (Ai), en dat we daarmee ons leven naar een scherm hebben verplaatst.
Aristoteles: wanneer we oordelen over welke waarde van toepassing is in welke situatie, dan oen we wat juist is.
Ons lichaam heeft slaap nodig om soeverein en onvoorspelbaar te zijn. Wanneer we slaap weggeven aan de schermen (mobiel) an zijn we minder vrij.
We geven veel van onze onvoorspelbaarheid weg aan machines. De waarom vraag wordt steeds vaker vervangen door de hoe vraag, in de vorm van efficiëntie, maximalisering, en optimalisering zonder ons af te vragen waarom we dit doen. Geen enkele mate van het hoe kan je naar het waarom voeren. De hoe vragen, zijn vragen die computers kunnen oplossen. De waarom vragen zijn voor ons als mens.
Weil voorspelde dat het kaptialisme zal worden opgevolgd door onderdrukking in naam van functionaliteit.
Een menselijke geest die eerst waarom vraagt en dan pas hoe, die meer hecht aan vrijheid dan aan nut, is niet zozeer rationeel alswel redelijk. Deze mensen redeneren aan de hand van waarden en in samenspraak met anderen, hoe ze een betere toekomst kunnen creëren.
Brainhacks
- experimentele isolatie – dit creeert een kunstmatige eenzaamheid
- partiële bekrachtiging
- cognitieve bias van bevestigingsvoorordelen
De mens heeft warme stilte nodig, wat ze krijg is ijskoude herrie (Weil).
p160 over social media en algoritmes
Mobiliteit
Voor mij het meest interessante hoofdstuk.
Dit gaat over fysieke mobiliteit, ben je in staat om je vrij te verplaatsen in je land of omgeving. Dit gaat ook over sociale mobiliteit, hoe eenvoudig is het om in andere sociale klasses uit te komen?
Costa Rica is een mooi voorbeeld over een vrije sociale omgeving and fysiek, waarbij veel ruimte is voor de ecologie. Terwijl het inkomen van de costaricanen lager is dan bijvoorbeeld in de VS, is het land en de mensen er op vele fronten beter aan toe, ze zijn gelukkiger, leven langer, en de mensen voelen zich vrijer.
Armoede belemmert onze mobiliteit – zie ook de boeken die we eerder bespraken Komt een land bij de dokter en Armoede uitgelegd aan ..
De mobiliteit gat veel over de VS in de hoofdstuk, over de onderdrukking van de zwarte mensen die niet vrij waren, maar ook Duitsland en de joden, en Rusland en China worden genoemd. Het gaat ook over de koliniale geschiedenis en hoe we vooral in Europa deze geschiedenis liever vergaten en onderdrukten. Geld werd door rijke Europeanen uit de kolonies gehaald waarbij belastingen werden ontweken (gestolen).
Interessant deel over de Amerikaanse middenklasse waarbij steeds meer de overheidwerd afgebroken en de macht van de vakbonden werden geminimaliseerd, de belastingen voro de rijken werden verlaagd waardoor het gat tussen rijk en arm steeds groter werd. De basis behoeften staan voor de armen steeds meer onder druk.
Een ander interessant deel, specifiek voor de VS, gaat over detentie. Hoe steeds meer, voorall zwarte, mensen in de gevangenis kwamen, in een directe koppeling met de privatisering van de gevangenissen. Bijzonder vooral over het stemrecht. Gevangenen hebben geen stemrecht, maar hun ‘lichamen’ worden wel meegeteld in de kiesdistricten. Door de gevangenissen op strategische plekken te bouwen hebben mensen invloed op de verkiezingen, vooral door mensen in de juiste gevangenissen te plaatsen.
Interessant ook het deel over de ineenstorting van Rusland en hoe de VS dit niet als waarschuwing zag, maar juist een versterking van het idee dat de vezorgingsstaat de oorzaak is van deze probleme en dus ontmanteld moet worden. We zien het nu ook weer gebeuren met DOGE.
Sociale mobiliteit betekende in de jaren tachtig nog dat 50% van de kinderen meer gingen verdienen dan hun ouders, sindsdien is de ongelijkheid alleen maar erger geworden.
Mobiliteit is afhankelijk van toekomstbesef, dat afhankelijk is van het besef van het verleden. Des te meer een reden voor Nederlanders om hun eigen verleden te onderzoeken om te weten waar je vandaan komt voor een beter beeld van je toekomst.
Feitelijkheid
Dit hoofdstuk gaat over de feiten. Hoe weet je wat waar is.
Met een interessant stuk over fossiel brandstoffen, de grenzen van onze planeet, en hoe kernfusie volgens Schnyder de oplossing is voor de energie uitdaging. Op p246 een stukje over het energieverbruik van Ai en hoe dit niet houdbaar is met fossiele brandstoffen.
Het fascisme en extreem rechts sjoemeld met de waarheid. Als ze aan de macht komen is het eerte wat ze doen, de kennis buiten spel zetten, budgetten van wetenschap wordt in gesneden. Je wil de mensen dom houden zodat je ze van alles kunt wijsmaken. Daarom is toegang tot feiten (wetenschap) belangrijk voor vrijheid. Dit geldt ook voor onderzoeksjournalistiek. Als je geen journalisten meer hebt dan is er geen manier meer om ter plekke feiten te verzamelen. Zo is het steeds ingewikkelder geworden om vanuit de regio feiten naar voren te krijgen aangezien de jounalistiek en journalisten daar langzaam zijn wegbezuinigd.
Solidariteit
Solidariteit, samenwerken met anderen, is nodig voor vrijheid. Vrijheid kun je niet alleen bereiken zoals in de eerdere hoofdstukken uitgelegd.
In dit hoofdstuk zet Snyder de allerrijkste mensen neer als begrenst, ze leven in een bubbel en geloven soms in de grootste onzin, zoals dat leven op Mars eenvoudiger te bereiken is dan de ellende op de aarde om te keren. Of dat ze de stervelijkheid willen oprekken.
Snyder heeft het over libertariërs, met een bekrompen en beperkt beeld op wat vrijheid inhoud. Ook vasthouden aan de fossiele brandstoffen wordt gezien als vrijheid (van de markt), terwijl het de vrijheid van steeds meer mensen inperkt.
Vrijheid betekent dat je manieren bedenkt waarop je waarden – en dus mensen – kunt samenbrengen.
Besluit: Bestuur
Op p323 een aantal suggesties van wat je als individu kunt doen om bij te dragen aan vrijheid, zoals vrijwilligerswerk, draag bij aan de opvoeding van het kind dat niet van jezelf is, ondersteun openbaar onderwijs, ondersteun ouderschapsverlof.
We kunnen alleen vrij zijn als we sociale media opnieuw uitvinden (onvoorspelbaarheid stimuleren). Zoekmachines maken je meer mechanisch, de boeken in de bibliotheek minder. Beeldschermen maken je meer voorspelbaar, praten met andere mensen minder.
Draag bij aan feitelijkheden door lokale nieuwsgaring te ondersteunen. Neem een abonnement op een gedegen krant, zodat nieuwsgaring uit kan zonder advertenties.
Word lid van belangenorganisaties voor solidariteit. Ondersteun XR, de Partij voor de Dieren, een vakbond. Vind organisaties die je in staat stellen om anderen te helpen.
Eet meer plantaardig, plant een boom, isoleer je huis, schaf zonnepanelen aan, maak gebruik van het openaar vervoer en spreek je er over uit (handafdruk)
Er bestaat geen keuze tussen gelijkwaardigheid en vrijheid, ze horen bij elkaar. We kunnen niet streven voor gelijkwaardigheid als mensen niet vrij zijn.
Alle subsidies voor het boren naar olie en gas moeten worden stopgezet. (stop de sponsoring van oligarchen) Ondersteun onderzoek naar kernfusie en alternatieve energie.
We leven in een wereld waarin mensen alleen wonderen kunnen verwachten van zichzelf. (Simone Weil).
Een handige tabel p p385 met het het verschil tussen positieve en negatieve vrijheid.
Opvallende lessen uit het boek voor ons:
- 00:00 intro – een eerste indruk van het boek –
- 03:00 eerste impressie van Tom die minder positief is over het boek
- 06:45 De visie op vrijheid in de VS (negatieve vrijheid), lijkt een voorbode waar we in Nederland ook naar toe gaan.
- 10:55 Vrijheid is niet de afwezigheid van het kwade.
- 11:30 Sinds de invoering van het neoliberalisme gaat vrijheid alleen maar over minder inmenging van de overheid.
- 12:30 De klassieke en sociale grondrechten.
- 16:30 We missen de statistieken in het boek die duidelijk laten zien dat de VS in de middenmoot zit op alle sociale onderdelen.
- 19:10 Het verschil tussen Leib en Körper in het hoofdstuk soevereiniteit is lastig te vertalen en uit te leggen.
- 23:25 Wanneer het waarom vergeten, en het alleen nog maar over de hoe gaat.
- 24:00 De rol van de universiteit, kritische burger ontwikkelen voor het waarom.
- 28:35 Hoe Costa Rica een voorbeeld is van sociale en fysieke bewegingsvrijheid (mobiliteit).
- 32:05 Zijn empathie en repectvolle manier hoe Snyder omgaat met de gevangenen tijdens zijn lessen in de gevangenis.
- 38:30 De libertariërs die vooral strijden voor hun eigen vrijheid vasthouden en de vrijheid van anders denkenden wegnemen. Negatieve vrijheid.
- 39:50 Het gaat om gelijkwaardigheid van de principes – fraternité
- Over Tirannie Snyder en Krug #boekencast afl 118
- Yale University
- Instituut voor Menswetenschappen (Institut für die Wissenschaften vom Menschen) in Wenen
- De crisis van het democratisch kapitalisme – Martin Wolf #boekencast afl 97
- Rijnlands model
- Hannah Arendt – Totalitarisme
- Frantz Fanon, Vaclav Havel, Leszak Kolakowski, Edith Stein en Simone Weil
- Isaiah Berlin – negatieve en positieve vrijheid
- Rechtzaak tegen de staat van Urgenda
- The Spirit Level – Pickett en Wilkinson #boekencast afl 83
- Thomas Piketty – Een kleine geschiedenis van de gelijkheid
- Emmanuel Levinas – de waardigheid in het gezicht van de ander.
- Primo Levi
- Viktor Frankl – Man’s search for meaning – Viktor E. Frankl #boekencast afl 38
- The Nordic Secret – Lene Rachel Andersen #boekencast afl 89
- Inner Development Goals
- Kleine filosofie van de digitale onthouding – Hans Schnitzler #boekencast afl 120
- Komt een land bij de dokter – Michelle van Tongerloo #boekencast afl 114
- Armoede uitgelegd aan mensen met geld – Tim ‘S Jongers #boekencast afl 105
- The Ezra Klein show
- Geschiedenis voor morgen – Roman Krznaric #boekencast afl 112
- Het begin van alles – Wengrow en Graeber #boekencast afl 63
- Michel Foucault – Wie is Michel Foucault? (video NPO kennis)
- Vrijheid, gelijkheid en broederschap (liberté, égalité, fraternité)
- Michael Moore
Luister naar deze aflevering
Video van deze aflevering
In deze aflevering bespreken we het boek Over vrijheid. Een boek dat enorm uitgebreid is met vele gebeurtenissen uit zijn eigen leven. Het lijkt op een frustratie over hoe er in de VS wordt omgegaan met vrijheid. Waarbij hij heeft nagelaten om goede voorbeelden uit o.a. Europa te noemen. De VS is de uitzondering op vele fronten, welzijn, ongelijkheid, levensverwachting, en ook vrijheid. Zijn boek Over tirannie is bondig en past in deze tijdsgeest. Voor ons is het boek ook een aanmoediging om meer Europese boeken te bespreken.
