Ondertitel: Oproep tot echte democratie
Eva Rovers (LinkedIn) is een auteur van verschillende boeken waaronder de biografieën van Boudewijn Büch en Helene Kröller-Müller. Ze is een cultuur historicus afgestudeerd in Groningen.
Ze besloot haar schrijven te wijden aan burgerlijk verzet en de manieren waarop burgers kunnen helpen de klimaatverandering tegen te gaan. Ze is een vooraanstaand pleitbezorger geworden voor klimaat burger beraden en is medeoprichter van Bureau Burgerberaad, een non-profitorganisatie die zich inzet voor klimaat burgerberaad in Nederland.
Haar nieuwste boek Nu is het aan ons gaat over democratie en burgerberaad. Het is uitgegeven bij de Correspondent, fijn dat we het boek mochten ontvangen. Dank je wel Eva en Andreas.
Het is een klein boek dat je in korte tijd uit leest en zo snel leert over wat een burgerberaad is, hoe het werkt, succesvolle burgerberaden en de lessen geleerd in de afgelopen jaren. Het boek sluit af met 10 lessen voor succesvolle burgerberaden in Nederland, steden en regio’s.
Het boek heeft 5 hoofdstukken
- De klimaatnoodzaak
- De democratische noodzaak
- Burgerberaden als noodzakelijke vernieuwing
- Lessen over klimaatburgerberaden
- Hoe burgerberaden net zo normaal worden als verkiezingen
Bijlage: Doe het goed of doe het niet
De klimaatnoodzaak
Eva vertelt in dit eerste hoofdstuk over alles wat we op ons af zien komen omdat het klimaat verandert en de wetenschap die dit probleem al lang heeft zien aankomen. Door de lobbies vanuit verschillende branches zoals de fossiele industrie is er voortdurend twijfel gezaaid. Langzaam maar zeker wordt het voor steeds meer mensen duidelijk dat we onze manier van consumeren en produceren moeten veranderen.
Het veranderende klimaat dwingt ons steeds meer om gezamenlijk aan de slag te gaan.
De democratische noodzaak
Deze grote klimaat uitdaging, en de gestelde doelen zoals bijvoorbeeld 60 procent minder uitstoot in 2030, vragen om snelle actie op alle niveaus, overheid, industrie en burger. Het lijkt er op dat het nog steeds veel te langzaam gaat, naast bureaucratische processen, hebben we een grondstof probleem en personeelstekort en we staan aan de vooravond van een crisis.
Eva schetst acht interne kwetsbaarheden van de Nederlandse democratie:
- Diplomademocratie – het ontbreken van de praktisch geschoolden in de kamer. Hoogopgeleiden die de problemen van de mensen met lage inkomens niet kennen, zien of ervaren.
- Afgehaakt Nederland – een groot deel van de burgers vertrouwt de overheid niet meer (aardbeving herstel Groningen, toeslagenschandaal)
- Schijnparticipatie – de overheid die burgers te laat betrekt zoals bij plaatsing van windturbines in de regio, of het stemmen eens in de paar jaar en de regering die dan gevormd wordt en uitvoering van de verkiezingsbeloften.
- Rechtsstatelijk falen – de rechtstaat die eerder de overheid in het gelijk stelt dan individuele burgers. Denk aan het toeslagenschandaal.
- Lobbyland – de macht van de multinationals op de politiek door te lobbyen in Den Haag. Er wordt veel meer gesproken met multinationals dan met mensen uit het MKB of bewegingen zoals Greenpeace.
- Toegestane corruptie – politieke partijen krijgen steeds meer giften van rijke particulieren die zo aan invloed winnen en dat dit in het geheim kan.
- De beperking van stemrecht – de partijpolitiek bepaalt de agenda. Er zijn minder dan drie procent van de burgers lid van een partij waardoor ze mee zouden kunnen praten over het programma. Je stemt op de elite.
- Kortzichtige democratie – langetermijnbesluiten verliezen het van kortetermijnbelangen. Lastige langetermijnbesluiten worden doorgeschoven naar de volgende termijn onder druk van zetel behoud op dit moment.
Ondanks dit alles is Nederland nog steeds een van de sterkste democratieën van de wereld, maar we glijden de verkeerde kant op.
Ze sluit af met dat andere structuren niet beter zijn voor het klimaat. Hoe meer democratie, hoe meer klimaatbeleid.
Burgerberaden als noodzakelijke vernieuwing
Een burgerberaad kan het vertrouwen in de politiek en democratie weer herstellen. Iedereen kan betrokken worden bij een burgerberaad, daar hoef je geen hoogopgeleide, met connecties te zijn.Er zijn drie criteria voor een goed burgerberaad (OESO):
- Proces moet representatief zijn – goede afspiegeling van de bevolking door loting,
- Het proces moet deliberatief zijn – voldoende tijd voor gesprekken tussen deelnemers, en
- Het moet een reële impact hebben – de overheid moet iets doen met de uitkomsten.
Een deliberatieve democratie betekent dat het gaat om dialoog en niet om debat. Je zoekt samen naar overeenkomsten en oplossingen.
Voorbeelden van onderwerpen die de hele bevolking aangaan en geschikt zijn voor een burgerberaad zijn het pensioenstelsel, energiebeleid, natuurherstel of klimaatverandering.
Dan vertelt ze over het burgerberaad in Ierland over abortus, een ingewikkeld onderwerp in een katholiek land. Ze legt het gehele proces uitgebreid uit en het is leerzaam om te zien hoe een goed burgerberaad werkt met overleg, loting, experts, gespreksleiders en het vervolg door het parlement. Na bijna veertig jaar impasse kwamen 99 burgers binnen een half jaar met een oplossing die is doorgevoerd.
Ze laat zien wat we kunnen leren van dit burgerberaad in Ierland:
- Het belang dat de politiek een duidelijke opdracht geeft en vooraf vastlegt wat ze met de aanbevelingen zal doen.
- Geen bemoeienissen vanuit de politiek met het proces, een onafhankelijke organisatie verzorgt de uitvoering van het burgerberaad
- De samenleving moet zich kunnen herkennen in de deelnemers en betrokken voelen bij het proces.
- De deliberatie – de gesprekken met elkaar onder begeleiding van onafhankelijke gespreksbegeleiders.
De OESO geeft vijf redenen waarom een burgerberaad werkt na wereldwijd onderzoek:
- Onafhankelijkheid – gelote deelnemers
- Kennisdiversiteit – verschillende mensen komen tot betere oplossingen dan een homogene groep.
- Ruimte voor goed overleg – tijd, toegang tot informatie en begeleiding
- Focus op gemeenschappelijk welzijn – deelnemers zitten er voor zichzelf en kijken naar het collectieve belang en de lange termijn.
- Vertrouwen – mensen vertrouwen mensen zoals zij zelf.
Enkele voorbeelden van burgerberaden in landen, regio’s en steden ingezet rondom desinformatie, wachttijden in de zorg, uitrol 5G, corona en meer.
Kunnen burgerberaden ook worden ingezet voor de klimaatproblematiek?
Lessen over klimaatburgerberaden
In verschillende landen rondom Nederland worden er klimaatburgerraden georganiseerd, behalve in Nederland, terwijl we achterlopen op onze eigen klimaat planning. Waarom?
Bij het opstellen van het klimaatakkoord in 2019 werden wetenschappers niet uitgenodigd aan de klimaattafels, en burgers kregen beperkt toegang. Nu worden in meer gemeenten geprobeerd de burger te betrekken, maar de plannen zijn vaak al vergevorderd. Dus krijg je het gevoel van schijnparticipatie. Met als gevolg dat vooral de burger moet betalen voor energiemaatregelen en de grote vervuilende sectoren kunnen doorgroeien. Denk aan scheepvaart en luchtvaart.
Na het heftige verzet van de burgers tegen de maatregelen die de elite bedacht heeft kwam Macron met een burgerberaad en de belofte dat hij de maatregelen zou overnemen. Het uitgebreide burgerberaad kwam met 149 aanbevelingen.
Dingen die mis gingen bij dit burgerberaad in Frankrijk:
- Geen gespreksbegeleiders aan de tafels waardoor dezelfde mensen de gesprekken domineerden. Niet echt een gelijkwaardig gesprek.
- De spreektijd van deskundigen was niet gelijkwaardig.
- De vraagstelling was te groot voor één burgerberaad van 150 mensen. Het werd opgedeeld in vijf onderwerpen voor vijf groepen, zonder roulatie, waardoor het gesprek verkokerde.
- Macron schrapt drie belangrijke aanbevelingen van de 149
- De Franse senaat had geen beloftes gedaan. Zij hebben 15 maatregelen goedgekeurd voor wetgeving, 55 werden afgezwakt en aangepast en 79 werden er afgeblazen.
Het Franse burgerberaad inspireerde Eva en ze startte het Bureau Burgerberaad
Ze sluit het hoofdstuk af hoe we in Nederland dit kunnen organiseren en wat we anders moeten doen om de dingen die mis gingen in Frankrijk te voorkomen.
Hoe burgerberaden net zo normaal worden als verkiezingen
In Ierland zijn ondertussen verschillende burgerberaden georganiseerd. David Farrell, hoogleraar politicologie, deelt enkele lessen uit Ierland:
- De regering bepaalt teveel de onderwerpskeuze.
- Een zwakke, vage of algemene vraag geeft zwakke, vage en algemene aanbevelingen.
- De overheid houdt de organisatie te veel in handen.
- Ze gebruiken telkens dezelfde formule zonder te leren van anderen (zoals België).
In het Duitstalige België hebben ze een permanente burgerberaad geïnstalleerd. Waarin:
- Burgers zelf beslissen over de onderwerpen;
- Gelote inwoners nemen anderhalf jaar zitting;
- Drie thema’s in de periode.
Ze combineren permanente en ad-hoc burgerberaden (net als Parijs).
Eva sluit af met een activistische oproep: na veertig jaar polderen en nathouden, tegenwerking, desinformatiecampagnes, bedrijfslobby tegen goed klimaat- en milieubeleid is het aan ons. We moeten de politiek helpen om radicale zorg te geven aan de planeet.
Doe het goed of doe het niet
10 lessen:
- Stel een goede vraag
- Zorg voor een duidelijk mandaat
- Werk met gewogen loting
- Neem barrières voor deelname weg
- Zorg voor gebalanceerde informatie en wees transparant
- Zet in op gelijkwaardig overleg
- Betrek de hele samenleving
- Vertrouw inwoners
- Neem de tijd
- Doe het vaker
Opvallende lessen uit het boek voor mij:
- Dat een burgerberaad heel goed kan functioneren op ingewikkelde en gevoelige onderwerpen.
- Dat burgerberaad, burgers weer betrekt bij de politiek.
- Het opzetten van een burgerberaad is niet ingewikkeld en in verhouding tot wat het oplevert weinig kost.
- De brede participatie van burgers, inclusie dus, geeft veel meer inzicht en oplossingen.
- Een referendum anders opgezet moet worden, geen voor tegen stemming.
- De ervaringen met burgerberaden laten zijn dat mensen bereid zijn om het eigen belang op zij zetten voor het grote belang en bereid zijn om offers te doen.
- Een burger stemt voor lange termijn en gezamenlijk belang een vertegenwoordiger stemt vaak in eigen belang zoals het behoud van positie of zetels.
- Het populisme stoppen en de grote vraagstukken aanpakken met behulp van burgerberaad.
- Burgerberaad vermindert verdeling en polarisatie.
- De oplossingen liggen er, waarom voeren we ze niet in?
- De verdeelde Nederlanden #boekencast afl 39
- Nieuw Europees organiseren #boekencast afl 23
- Tegen verkiezingen (2013) – David van Reybrouck
- Hidden Champions van de 21e eeuw #boekencast afl 25
Luister naar deze aflevering
Video van deze aflevering
In deze aflevering hebben we het over het boek Nu is het aan ons. Een enthousiaste samenvatting en analyse van het boek en het onderwerp burgerberaden. Door mensen samen te laten nadenken en te praten over de grote vraagstukken waar voor staan zoals ecologie, klimaat, energietransitie, welzijn en zorg, krijg je interessante oplossingen.
De vraag aan het einde van ons gesprek is interessant. We weten dat burgerberaden werken, er liggen goede voorbeelden dat dit snel en effectief werkt, waarom is het nog niet ingevoerd?
