Vandaag bespreken we het boek Kleine filosofie van de digitale onthouding van Hans Schnitzler.
Schnitzler is filosoof – columnist voor Fllow the Money en docent aan de Bildung Academie.
Dit boek kwam uit in 2017 en we lazen de vijfde druk uit 2020.
Een meer recent boek van hem is Filosofie van de kroeg. We bespraken eerder zijn boek Wij Nihilisten.
Schnitzler is sinds 2015 als mede-grondlegger betrokken bij de Bildung Academie http://debildungacademie.nl/
Aanvankelijk opgeleid als docent geschiedenis, werkte hij vanaf 1996 in het voortgezet en hoger (beroeps)onderwijs en een aantal jaren als loopbaancoach. In 2009 voltooide hij zijn studie filosofie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Sindsdien houdt hij zich bezig met het uitwerken van zijn filosofische inzichten en het schrijven van essays en opiniestukken. Centrale thema’s in zijn werk zijn de invloed van digitalisering op de alledaagse leefwereld, ethiek, onderwijs en burgerschapsvorming.
In dit boek onderzoekt hij, aan de hand van de ‘digitale detox’-ervaringen van zijn studenten, wat het betekent om offline te gaan in een wereld die altijd online is.
Het is een dun boek dat uitkwam (2017) voor Wij Nihilisten (2021) dat we eerder bespraken. Voor de studenten van de Bildungsacademie aan wie Schnitzler les geeft vraagt hij ze om een week lang een digitale detox te doen. Dit experiment levert interessante inzichten op bij de studenten die Schnitzler koppelt aan lessen van filosofen. Het is een leuk boek dat inzichten van deze jonge mensen koppelt aan filosofische inzichten uit het verleden, en daarnaast open deuren intrapt. In de documentaire bij Tegenlicht in 2022 heeft hij een ‘domme’ telefoon, die hemzelf slim en verbonden houdt. In plaats van slimme apparaten die je als mens dom en afgesloten maken.
De Bezige Bij
- Ter inleiding
- Smartphone uit, werkelijkheid aan?
- Vervreemding
- De aanval op onze aandacht
- Ter uitleiding: de laatste mens?
Ter inleiding
Het detox experiment gaat over verhouden tot. Hoe verhoudt je je tot jezelf, tot de ander en tot de samenleving. Uiteindelijk werd de ervaring breder en ging het over wat betekent het om in het digitale te zijn, wat gebeurt daar? Hoe verhoudt de digitale werkelijkheid zich tot de analoe?
Smartphone uit, werkelijkheid aan?
Echt. Het woord dat er uitsprong van de studenten. Ruimtes, gesprekken en ontmoetingen voelden echte, dieper en actueler aan tijdens de digitale detox. Een gevoel van bevrijding en opluchting tijdens een concert.
Het beeld van Plato met schaduwen van mensen in de grot. Je bent er bij, maakt het mee, maar ziet niet de echte wereld. Plato’s ideeënwereld is naar Silicon Valley verplaatst.
Bewuster nadenken en over welke technologietoepassingen we wel of niet toelaten in het weefsel van het menselijke bestaan.
De hedendaagse beeldcultuur, de kiekjes-impressionisme. Alledaagse gebeurteniisen in ideaal-typische impressies te vangen.
Detox ervaring: ontsnappen aan de hebberige basishouding die een camera aan je opdringt. Zodra de foto is gemaakt kun je door. Het vereenvoudigen van de werkelijkheid met fotograferen.
Zonder de telefoon leef je alsof je op vakantie bent, een aanscherping van de zintuigelije beleving. Het medium kneedt onze indruk van de werkelijkheid (The medium is the massage).
Bij hete media (zoals fotografie) is er weinig om aan de fantasie over te laten. De participatiegraaf blijft hierdoor laag.
De mens is een gemankeerd wezen, zij bezit van nature geen aangeboren kwaliteiten om te overleven. De mens is van huis uit een technologisch dier (want technologie nodig om te overleven).
Vervreemding
De smartphone beperkt je, het maakt het leven minder uitdagend, spannend en leuk. De ruimte krijgen om dingen te doen die jezelf leuk vindt.
Door op te gaan in de maalstroom van alledaagse verstrooiingen verliezen we het zicht op onze eigen sterfelijkheid en verliest de mens zichzelf.
We definieren ons via onze handelingen. Trouw zijn aan jezelf betekent doen wat van belang vindt.
We klagen dat we het druk hebben en ondertussen laten we geen moment vrije tijd oningevuld.
dingen nemen in waarde toe zodra ze moeilijker worden en er moeite voor moet doen.
De verveling – het gebrek aan afleiding – dwingt je om te luisteren naar je innerlijke stem. De detox tijd (ledige) opende een (kairotische) denkruimte.
Onze politieke en bestuurlijke elite die de opdracht heeft na te denken over wat het goede leven behelst en welke randvoorwaarden nodig zijn om daar invulling aan te geven.
Smart cities, make dumb people.
De aanval op onze aandacht
Ter uitleiding: de laatste mens?
Opvallende lessen uit het boek voor ons:
- 00:00 intro – een eerste indruk van het boek –
- 03:40 eerste indruk van Tom – een filosofische diepte in een dun boek
- 05:45 Het detox experiment en ontdekken hoe verhoud ik me tot mezelf, tot een ander en tot de samenleving.
- 06:40 Hij vergelijkt het leven in de smartphone met de grot van Plato.
- 08:30 Het kiekjesimpressionisme. – de werkelijkheid wordt vereenvoudigt met het fotograferen.
- 10:50 De reiziger die doelloos op pad is of de toerist die de hoogtepunten bezoekt en fotografeerd.
- 12:35 De hete media en de koele media. De hete media vermindert onze verbeeldingskracht.
- 15:30 De mens is een gemankeerd wezen.
- 16:50 Elke verwijding (uitbreiding met technologie) is een vorm van zelfamputatie.
- 19:30 De smartphone beperkt je.
- 20:15 Door op te gaan in een maalstroom van alledaagse verstrooingen verliezen we het zicht op onze eigen sterfelijkheid.
- 24:05 Bewust vervelen om te luisteren naar je innerlijke stem.
- 25:00 Vluchten in de afleiding van vluchtige prikkels gaan we de kwetsbaarheid uit de weg.
- 25:30 Als je ergens moeite voor moet doen, dan wordt het waardevoller voor je. Scrollen op je telefoon kost geen moeite en is dus waardeloos.
- 32:15 Door het onafgebroken verleggen van zijn focus raakt zijn werkgeheugen vol wat ten kosten gaat van zijn aandacht en concentratievermogen.
- 33:35 Het vermogen om je aandacht strategisch te verleggen.
- 36:35 Bij jezelf blijven en bewust te kiezen wat je zelf belangrijk vindt.
- https://www.linkedin.com/in/hans-schnitzler-668a2220
- https://bsky.app/profile/hansschnitzler.bsky.social
- Kleine filosofie van de digitale onthouding – Hans Schnitzler
- The Nordic Secret – Lene Rachel Andersen #boekencast afl 89
- Programma Tegenlicht over Digitale Detox https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2022-2023/digitale-detox.html
- De Bermudadriehoek van talent – Simon van Teutem #boekencast afl 119
- Peter Sloterdijk – Du musst dein Leben andern
- Filosofie van de kroeg – Hans Schnitzler
- Over fotografie – Susan Sontag
- Nassim Nicholas Taleb (auteur De zwarte zwaan) Antifragile – Nassim Nicholas Taleb #boekencast afl 37
- How everything and everyone is related through understanding – Elif Kuş Saillard
- Herbert McLuhan
- Leven in tijden van versnelling – Hartmut Rosa #boekencast afl 86
- Emmanuel Levinas
- Over Vrijheid – Timothy Snyder
- Tegenlicht gaat toch door (mei 2025 – alleen op YouTube)
Luister naar deze aflevering
Video van deze aflevering
In deze aflevering bespreken we het boek Kleine filosofie van de digitale onthouding. Hans Schnitzler weet in dit korte boek de ervaringen van studenten te combineren met filosofische inzichten uit het verleden. De studenten ontdekken hoe ze zelf in controle zijn, minder geleid worden door fotomomenten, ervaren ontmoetingen en ervaringen als ‘echt’. Dat moeite doen resulteert in dat je dingen beter onthoudt en meer waardeert. Zo heeft bijvoorbeeld het lezen van dit boek meer effect op ons dan een foto van Schnitzler op LinkedIn of een online artikel.
