Lessen uit de ethiek en filosofie voor integer leiderschap
De auteur, Frank Peters, heeft ervaring met het managen van high profile corporate merken en de ontwikkeling van corporate communicatiestrategie. Zijn specialismen zijn corporate reputatiemanagement, crisismanagement en issuemanagement.
Frank is auteur van de boeken:
- ‘Reputatie onder Druk’ over reputatiemanagement en crisiscommunicatie.
- ‘What are they saying about you? 50 lessons to manage your reputation’ over het managen van persoonlijke reputaties (2015).
- ‘Spanning rond de Boardroom’ over de persoonlijke reputatie van bestuurders en commissarissen. (2016)
- ‘Mediatraining voor Iedereen‘ (2017)
- ‘Crisiscommunicatie voor Iedereen‘. (2018)
Bij het begin van het boek voelt het boek erg corporate aan, niet echt mijn wereld. Terwijl ik verder in het boek kwam, viel mij de ethiek in verschillende onderwerpen die ik op andere plekken zag steeds meer op, zoals de NIMA die een spreker uit de tabakswereld schrapte van hun evenement en een voetbalclub die een nieuwe hoofdsponsor heeft uit de gokbranche en daar maatschappelijke activiteiten mee gaat opzetten.
Daarnaast gaven de bijdragen van enkele filosofen en wetenschappers in het boek mij inzichten over impact en besluitvorming. Het werd mij duidelijk dat ethiek meer aandacht verdient in besluitvormingsprocessen.
De titel spreekt voor zich, de juiste dingen doen, altijd, ook als niemand kijkt. Je hebt bepaalde normen en waarden en daar houd je aan vast, ook in crisistijd, in financieel moeilijke tijden en op de momenten als het er niet toe doet. Je loopt voor op de markt en wetgeving wat betreft naleven van het goede doen.
Het boek heeft 10 hoofdstukken en ieder hoofdstuk heeft een bijdrage van een gast. Enkele keren vond ik de bijdrage van de gast sterker dan het hoofdstuk zelf.
- De weg van de meeste weerstand
- Leiderschap kan niet zonder kwetsbaarheid
- De deur van geluk gaat naar binnen open
- Kijk eerst naar de mens en dan naar de regels
- Samenspraak zonder tegenspraak is een monoloog
- De identiteit zet de norm
- Samenwerken vanuit de bedoeling
- Leiden op het moreel kompas
- Verantwoording brengt de echte erkenning
- De toekomst is vandaag
Het boek sluit af met een stappenplan en een daarvan afgeleid persoonlijk werkmodel.
De weg van de meeste weerstand
Je bent wat er over je gezegd wordt wanneer je niet in de kamer bent… dat is je reputatie.
Emoties en beleving winnen het van cijfers en feiten. Dat zie je in deze terug bijvoorbeeld rondom boeren, stikstof, duurzaam, vlees, consumeren en meer.
“De reputatie komt te voet en gaat per Twitter. “
Voldoen aan de wetgeving is niet voldoende.
De confirmation bias is waarom bestuurders en leiders signalen missen, net als filtering, bolstering en distorted inference.
René ten Bos: Ethiek is fundamenteel onbeheersbaar. Neoliberalisme is wegkijken. Niet bang zijn voor je positie.
Leiderschap kan niet zonder kwetsbaarheid
De bestuurder is het boegbeeld – al geldt dat vooral voor Anglo Amerikaanse bedrijven en minder bij Rijnlandse bedrijven. Bij familiebedrijven komt de ondernemer nauwelijks in beeld.
Ethiek uit zich in gedrag en komt voort uit normen en waarden. Bij ondernemers die een sterke band met het geloof hebben zien we vaak een meer maatschappelijk gedrag en aandacht voor alle stakeholders.
Verschil tussen ethisch ondernemen en leiderschap in ethiek. De tweede gaat een stap verder.
Er wordt veel gezocht in Amerikaanse literatuur terwijl we vaak zien dat het daar minder ethisch is omdat winst nu eenmaal het belangrijkste is. Zo wordt Moral humility genoemd terwijl dit de norm is in Rijnlands georiënteerde en familie bedrijven in Nederland en Europa.
Muel Kaptein: de diamant van de integere manager. Verschil tussen moreel en ethisch leiderschap.
De deur van geluk gaat naar binnen open
Dit deel gaat over de omgeving van de organisatie. De invloed van de stakeholder wordt bepaald door macht x belang. Hier worden je acties gerangschikt op de macht en belang van je stakeholders. Terwijl dit volgens mij enorm kan afleiden van partijen die weinig macht lijken te hebben, maar op termijn onverwacht belangrijk kunnen worden voor de toekomst van je bedrijf. Zoals de boer uit Zuid Amerika die een rechtszaak in de EU tegen een Duitse organisatie aanspande.
Het klinkt als een focus op de partijen die wel kijken, en is daarmee tegenstrijdig met de titel van het boek.
Ander punt in dit hoofdstuk, bij slecht nieuws, neem zelf het voortouw zodat je het direct goed kunt uitleggen in plaats van reageren op de media.
Twitter wordt genoemd als een goede barometer. Daar ben ik het niet mee eens, je kunt ieder beeld neerzetten die de halve waarheid laat zien. Kijk bijvoorbeeld naar Dan Price en Elon Musk.
Menno de Bree: samen nadenken over morele besluiten.
Kijk eerst naar de mens en dan naar de regels
Kennis en competentie heeft een positief effect op het winnen van vertrouwen. Het geeft autoriteit mits je deze ook toont en deelt met de omgeving, zegt Guy Kawasaki in zijn boek Enchantment.
Mooi overzicht van de zes leiderschapskwaliteiten:
- Verantwoordelijkheid
- Stabiliteit
- Vergeving
- Integriteit
- Compassie
- Consistentie
Empathie – inleven van de ander is belangrijk bij je besluitvorming.
Een van de zes stappen om een empathisch leider te worden, vaar op je purpose en niet op empathie.
Interessante kijk HBM vs HRM – Human Being management kijk naar de mens als persoon en niet als een resource.
Doorlopen van vier stappen:
- Zelfreflectie
- Bewustwording
- Beslisruimte
- Verantwoordelijkheid
Zorg voor beklijvende communicatie – waarbij ze de Succes formule van Chip en Dan Heath gebruiken uit Made to stick: Simple, Unexpected, Concrete, Credible, Emotional, Stories. (Succes)
Ivana Ivkovic: polderen en consensus zoeken betekent dat we het lastig vinden om echt met elkaar te botsen.
Samenspraak zonder tegenspraak is een monoloog
Luisteren is de basis voor verbinding en dat begint altijd in eigen huis.
De hofnar wordt hier genoemd voor tegenspraak. Luister ook naar Gezocht: hofnar #boekencast afl 47
Minke Tromp: Hoger in de organisatie des te minder ruimte er is voor reflectie. De succesparadox. Ruimte om vragen te stellen. Ze stelt voor om socratische gesprekken te gebruiken.
De identiteit zet de norm
Doe je niet anders voor dan je bent. Concentreer op wie je echt bent en waar je van nature goed in bent en wees daar duidelijk en eerlijk over.
Morele problemen oplossen met de ethische cyclus, bestaande zes stappen:
- Formuleren van de morele probleemstelling
- Maken van de probleemanalyse
- Inventarisatie van de handelingsmogelijkheden
- Ethische oordeelsvorming
- Reflectie op de mogelijke handeling
- Bepalen van de moreel aanvaardbare handeling
Remko van Broekhoven: mensen nemen waarden, normen en ethiek minder serieus door o.a. ontzuiling en neoliberalisme. Goede bedoelingen leiden niet per se tot goede gevolgen. Drie deugden waar een mens over moet beschikken: rechtvaardigheid, moed en eerlijkheid (klinkt stoïcijns).
Ethiek 3.0, mooi:
- Het goede doen: bijdragen aan welzijn van jezelf, andere mensen en de natuur (morele excellentie)
- Goed zijn in wat je doet: bijdragen aan welzijn door je eigen specifieke kwaliteit te benutten (professionele excellentie)
- Je goed voelen bij wat je doet: lichamelijk een geestelijk welzijn ervaren (emotionele excellentie)
Samenwerken vanuit de bedoeling
Cultuur is zichtbaar in gedrag van mensen. De gestolde ervaringen van de hele organisatie. De bedrijfscultuur geeft zekerheid, mensen zoals ons doen dingen zoals dit.
Rob van Es: Het besluit tijdig op de rem zetten, meervoudig kijken en vanuit verschillende perspectieven. Bouw een eigen moresprudentie – met voorbedachte rade, kundig en zorgvuldig onze wil en manier van doen bepalen.
Leiden op het moreel kompas
De stromingen in de ethiek: het utilisme, de plichtethiek en de deugdethiek. De deugdethiek richt zich op hoe je een goed mens wordt.
Competenties leiders in ethiek (VNO-NCW):
- Sensitief
- Wijs
- Gecompassioneerd
- Moedig
- Inspirerend
- Reflectief
Elkaar aanspreken op gedrag. Lastig, maar nodig. Een klokkenluidersregeling hebben in je bedrijf is verplicht bij meer dan 50 medewerkers.
Mooi de adviezen van de Marcus Aurelius – stoïcijns. Virtues: rechtvaardigheid, waarheid, zelfbeheersing en standvastigheid. Heerlijk boek en leerzaam in ethiek.
Andre Wierdsma: Vrijmoedig spreken vraagt moed. Tegengewicht bieden aan zwijgen en wegkijken. Bestuurder en managers als oudersysteem de waarden van de organisatie ontwikkelen en onderhouden. – Noot Erno: het lijkt me niet dat je oudersysteem wilt, maar dat mensen zelf denken.
Verantwoording brengt de echte erkenning
Eigenaardig stuk over sturen en verantwoording vanuit stakeholderperspectief. De KPI’s opzetten en de bonus van topmanagers koppelen aan persoonlijke doelen van managers. Hoe moreel is dit? Ingewikkeld de niet-financiële bedrijfsprestaties meten.
Leonie Heres: winst en doelmaximalisatie veelal gericht op korte termijn en financiële en anderszins meetbare resultaten terwijl dat moreel gezien niet altijd de beste oplossing oplevert. Aanstellen van jongeren mensen, meer diversiteit en reversed coaching. Organiseer tegenspraak. Interessante bijdrage.
De toekomst is vandaag
Uitkomend voor je eigen/bedrijfsstandpunten als bestuurder/leider. Mooie voorbeelden van Patagonia. Duidelijk naar buiten toe, dit trekt nieuwe medewerkers en ze blijven langer, werken met meer plezier en zijn echte ambassadeurs.
De betekenis economie en donut economie komen aan bod in dit deel. Geen woorden maar daden, laten zien dat je het anders doet. Als leider in de ethiek creëer je zelf een nieuwe norm (Yumeko, Fairphone).
Radicale transparantie wordt ook genoemd in dit deel.
Er wordt gewaarschuwd dat de VS anders is dan NL (p201), dan is het eigenaardig dat je zoveel onderzoek en boeken uit de VS noemt als voorbeeld. Bij Rijnlandse en familiebedrijven is de CEO meer onderdeel van het geheel en treedt niet graag op de voorgrond. Daar is het echt meer daden dan woorden.
Ruud Veltenaar: de focus verschuift van exclusieve naar inclusieve welvaart. Hij noemt het global risk report die je moet gebruiken als leider om na te denken over de onderwerpen waar je een bijdrage aan wilt leveren. https://www.weforum.org/reports/global-risks-report-2022 Vanuit de bedoeling waarde creëren en onderwijs kan daar een grote verandering in brengen. – interessante bijdrage. “We hebben meer leiders met ballen nodig die hun baan minder belangrijk vinden dan het algemeen belang.”
Stappenplan en persoonlijk werkmodel hebben beide acht stappen. Vrij uitgebreid en daardoor niet eenvoudig te onthouden. De actie die in hoofdstuk 10 wordt genoemd mis ik in het model.
Opvallende lessen uit het boek voor mij:
- Ethiek is een belangrijk onderwerp dat (te) weinig aandacht krijgt.
- De gouden regel is voor iedereen te begrijpen. Hoe wil je zelf behandeld worden?
- Ethiek toevoegen aan je besluitvormingsproces. Is het besluit ethisch?
- Rijnlandse organisaties doen het op ethisch vlak vanzelf beter dan Anglo Amerikaanse.
- Lange termijn denken helpt in ethische besluitvorming.
- Enchantment – Guy Kawasaki
- Made to Stick – Chip & Dan Heath
- Mafred Kets de Vries
- De 8ste eigenschap van leiders #boekencast afl 4 – Stephen Covey
- Gezocht: hofnar #boekencast afl 47
- Simon Sinek – Why
- Geert Hofstede –
- Reinventing organizations – Lalou
- De betekenisformule #boekencast afl 31 – Pieter van Osch
- Dante Alighieri – De goddelijke komedie
- De moed tot waarheid – Michel Foucault
- Handboek betekenis ondernemen – Kees Klomp
- Donut economie – Kate Raworth
- Stakeholder Theory – Edward Freeman
- Drawdown #boekencast afl 49
- Dwalen in het Antropoceen – René Ten Bos
Luister naar deze aflevering
Video van deze aflevering
In deze aflevering hebben we het over het boek Het juiste doen als niemand kijkt. Het boek geeft een dubbel gevoel. De inhoud van het boek lijkt regelmatig niet in lijn te zijn met de titel. Zo komt een paar keer naar voren dat je het doet voor de bühne en keuzes maakt aan wie je aandacht geeft. Veel Amerikaanse voorbeelden, boeken en onderzoeken gebruikt terwijl Rijnlandse bedrijven vanzelf meer ethisch zijn omdat ze een focus hebben op de lange termijn.
