Vandaag bespreken we het boek De domheid regeert van Sander Schimmelpenninck.
Ondertitel: Hoe opzettelijke onwetendheid een politieke strategie werd
We kregen het boek van de Correspondent – dank je wel.
We bespraken eerder het boek Sander en de brug van Sander Schimmelpenninck. Sander is journalist en verkocht recent zijn podcast bedrijf.
Het boek van nog geen 150 pagina’s gaat over de status van de politiek van deze tijd, de hang naar extreem rechtse ideeën. De titel prikkelt. Het boek is geschreven vanuit een linkse visie op de rechtse politiek en volgers. Waarom verliest links steeds meer stemmers en aanhangers? Waar is het midden gebleven?
De domheid die Sander benoemt gaat niet over intilligentie maar over een houding.
Proloog
- De cultivering van domheid
- De wapens van domheid
- Dealen met domheid
Epiloog
Proloog
De combinatie van domheid en radicaal-rechts is een bedrieiging van de democratie rechtsstaat, en neigt naar een autocratie.
Verrassend nu leeft 70% van de wereldbevolking onder autocratische regimes. (10 jaar geleden nog 50%)
De cultivering van domheid
De algoritmes van de social media, en in het bijzonder Twitter (X), dragen bij aan het verspreiden van nepnieuws, gevoelens, en valse informatie. Ze drijven op commotie. Als mensen vaker dezelfde informatie zien, dan ga je het geloven.
Kasparov: doel van moderne propaganda is je kritische denkvermogen uit te putten en de waarheid te vernietigen.
Volgens Sanders was de doorbraak van domheid de coronacrisis. Mensen die elkaar vonden in de strijd tegen de coronamaatregelen
Naomi Klein (Dubbelganger) (Tegenlicht https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2024-2025/Naomi-Klein-en-de-ruk-naar-rechts.html ):
narcisme + socialmediaverslaving + midlifecrisis + publieke shaming = rechtse meltdown.
Domheid is volks, kennis is elitair
Onderbuikgevoelens zijn ook gevoelens (Van der Plas)
Politiseren van kennis en daarmee afzetten tegen de elite.
De waarheid doet er niet meer toe, de respectabele media, en overheidsinstanties worden bestempeld als nep. Journalisten en wetenschappers verliezen hun status als bewakers van de waarheid.
Als er geen gedeelde waarheid meer is komen fascisme en autoritarisme op. (Timonthy Snyder)
Meer welvaart, meer ontevredenheid. Leiders die identititsondernmers zijn, die instaat zijn om mensen die eigenlijk redelijk tevreden zijn een probleem aan te praten en hun een goevel te geven venadeeld te worden.
The wealth paradox – boek
Het calvanistische ‘doe maar gewoon’ is zo gek nog niet – wie in het midden zit ervaart de minste woede en afgunst.
De gespeelde domheid van mensen als Rutte, Wilders en andere hoog opgeleide politici.
De wapens van domheid
- de zondebok – een copingstrategie; immigranten zijn de favoriete zondebokken, is van alle tijden. (Assielzoekers zijn niet de oorzaak van de woningciriss – belangrijkse oorzaak, wanbeleid van de politiek).
- De jij-bak (whataboutisme) – de boodschapper is af, want hypocriet – Klimate Rebbels, die een keer gevlogen hebben in het verleden.
- Fophef – ophef over niets bijzonders
- De valse balans (bothsidesism) – dat je twee kanten moet horen en de waarheid in het midden ligt. Naast een wetenschapper iemand uitnodigen die niet geloofd in vaccinatie.
- ‘Het had waar kunnen zijn’ – appleren aan het onderbuikgevoel dat een uitspraak waar had kunnen zijn, maar het niet is.
- Bulshitten – voorbeeld Yesilgoz over nareis-op-nareis waar kabinet over gevallen is, blijken er maximaal honderd te zijn.
- (Pseudo)trollen – de trol wil mensen op stang jagen, om de tegenstander als emotioneel en zwak neer te zetten.
- De signaalleugen – verkondigen van duidelijk leugens om de loyaliteit van de achterban te testen
- Waarom ben je zo boos?
- Polarisatieverwijt – nepfatsoen
- De censuurschwalbe – vrijheid van meningsuiting (wat we in NL hebben)
Dealen met domheid
Het begint bij het benoemen.
Het gaat niet vanzelf over. Als ze aan de macht komen en de eigen beloftes niet waar kunnen maken leidt niet automatisch tot verlies van stemmers.
Overheidsoptreden is nodig – Big Tech bedrijven aanpakken – ze moeten nepnieuws stoppen. De tech sector dwingen tot certificering, governance en transparantie.
Serie Sander versus de socials (VPRO)
Modereren van de content op deze platformen.
De vrijheid van meningsuiting is niet onbegrensd
Media hebben ook een rol – filters aanbrengen ze zijn de poortwachters en onderzoekers naar de waarheid.
Een cordon sanitaire. – uitsluiten van bepaalde politieke partijen (Wallonië)
Wees niet te hard voor slachtoffers van domheid – The social dilemma (Netflix)
Problemen benoemen en erkennen – boek Saving Us – Katherine Hayhoe
Burgerberaden – Eva Rovers met Nu is het aan ons – samenwerking en uitwisseling met experts en burgers, vertrouwen tussen de twee kan verbeteren.
Epiloog
Een pleidooi voor polarisatie
Burgers kunnen er zelf ook wat aan doen – onderwijs volgen en meedoen aan burgerberaden. Loskomen van social media. Andere aanspreken op onwaarheden en domheid.
Domheid is het belangrijkste instrument om de boze burger verder in de richting van het fascisme te duwen.
Opvallende lessen uit het boek voor ons:
- 00:00 intro – een eerste indruk van het boek en de achtergrond door Erno
- 01:00 Het kost moeite om domheid te zien zoals Sander het uitlegt in dit boek.
- 02:25 Een andere betekenis geven aan een veel gebruikt woord als domheid, is niet eenvoudig.
- 05:20 De rattenvanger scheiden van de volger.
- 08:30 De combinatie van domheid en radicaal rechts is een bedreiging voor de democratische rechtsstaat.
- 09:15 Op dit moment leeft 70% van de wereldbevolking onder een autocratisch regime.
- 12:20 Huisvrouwen werden super verspreiders van nepnieuws doordat ze zijn verschoven van de traditionele media naar platformen als Facebook.
- 12:45 Kasparov: het doel van de moderne propaganda is je kritische denkvermogen uit te putten en de waarheid te vernietigen.
- 18:35 Verschil tussen theoretisch en praktisch opgeleid, in plaats van laag en hoog opgeleid. In de jaren dertig kwam de meeste opstand van de mensen die met hun handen werken.
- 19:55 In de vergelijking van welvaart in je eigen directe omgeving ontstaat de meeste wrok.
- 21:30 Verplaatsen in een probleem van een ander, wanneer je zelf dat probleem niet hebt, is lastig.
- 22:45 Een groep eruit te pakken en die de zondebok maken voor de problemen waarmee we geconfronteerd worden, werkt.
- 24:35 De belangrijkste oorzaak van de woningnood is het wanbeleid van de afgelopen kabinetten.
- 26:30 De activist cancelen omdat ze zelf geen perfecte burger zijn. – whatabboutisme
- 27:40 De valse balans, twee mensen uitnodigen met een tegengestelde opinie, die niet gelijkwaardig zijn.
- 31:15 De verschuiving van feiten naar meningen.
- 32:00 De censuurschwalbe – door hun eigen gedrag en woorden zelf alvast te veroordelen, maar toch doen of zeggen.
- 33:45 Meer maatregelen vanuit de overheid, zoals rechtsvervolging en straffen bij bedreigingen en anonieme accounts in netwerken verbieden.
- 35:40 Een discussie voeren wat je als samenleving belangrijk vindt – onafhankelijk nieuws gefundeerd in een stichting of een verdienmodel gekoppeld aan kliks.
- 36:40 Een cordon sanitaire – bewust uitsluiten van politiek partijen in de vorming van een kabinet en in de media werkt, zie Wallonië.
- 38:10 Democraten probeer de verschillen tussen links en het midden te overbruggen, in plaats van de deur naar extreem rechts open te zetten.
- 40:35 Burgerberaden geeft je de gelegenheid om een uitwisseling tussen experts en burgers te krijgen en daarmee het vertrouwen in de wetenschap te herstellen.
- 41:35 Wees niet te hard voor de slachtoffers van domheid.
- 42:50 Is het boek een bevestiging waardoor mensen zich meer aangetrokken voelen tot de rattenvangers?
- Sander Schimmelpenninck op LinkedIn
- Dubbelganger van Naomi Klein (Tegenlicht De ruk naar rechts)
- The wealth paradox – Frank Mols en Jolanda Jetten
- Rotterdam #boekencast afl 75 – Arjan van Veelen
- Armoede uitgelegd aan mensen met geld – Tim S Jongers
- The social dilemma (Netflix)
- Saving Us boek – Katharine Hayhoe
- 4-dellige serie Sander versus de socials (VPRO)
- Tirannie van verdienste #boekencast afl 77 – Michael Sandel
- On Bullshit een essay van filosoof Harry Frankfurt
- Nu is het aan ons #boekencast afl 61 – Eva Rovers
- Domrechts drukt alleen maar waar het pijn doet – Marian Donner in De Groene Amsterdammer
Luister naar deze aflevering
Video van deze aflevering
In deze aflevering bespreken we het boek De domheid regeert. Een boek dat gaat over (vooral politieke) rechtse leiders die zich dom voordoen en daarmee kiezers aantrekken. Sander noemt dit domrechts, terwijl rattenvangers (ook in dit boek genoemd) een betere benaming was geweest. Sander heeft veel uitleg nodig om een andere betekenis aan het woord domheid te geven. Terwijl door het woord domheid te gebruiken, dit boek mogelijk meer mensen een bevestiging geeft van over hoe linkse mensen (intellectuelen) over ze denken en ze daardoor juist meer naar in de armen van de rattenvangers drijft.
